«Ο Νονός, Μέρος 2»: Η επιτομή της άνοιξης του αμερικανικού σινεμά του '70 κυκλοφόρησε σαν σήμερα - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
9:00
20/12

«Ο Νονός, Μέρος 2»: Η επιτομή της άνοιξης του αμερικανικού σινεμά του '70 κυκλοφόρησε σαν σήμερα

Η μεγαλοπρεπέστερη αμερικανική ταινία των τελευταίων 50 ετών.

Από τον Ηλία Δημόπουλο

Από τις σπουδαιότερες ταινίες στην ιστορία του αμερικανικού κινηματογράφου, ένα μέγιστο προϊόν άπταιστης κινηματογραφική αφήγησης. Πώς όμως αποδεικνύεται αυτό σ’ ένα κοινό ολοένα απομακρυνόμενο από την έννοιά της; Στο ότι τα 202 λεπτά του περνούν σαν αχρονικό γεγονός; Στο ότι σε ταξιδεύει με μια παροιμιώδη άνεση στα 60 χρόνια που διατρέχει η ιστορία του; Στο ότι σε τοποθετεί μ’ έναν προικισμένα κινηματογραφικό τρόπο στην γεωγραφία του από την Σικελία, στη Νέα Υόρκη, τη Νεβάδα και την Κούβα των εποχών του; Στο γεγονός πως (ακόμα) γενιές ολόκληρες συνεννοούνται με φράσεις του; Ή μήπως σε κάτι που δεν εντοπίζεται παρά με την συναισθηματική διάνοια του θεατή του;

Σε όλ’ αυτά, οπωσδήποτε. Ο Κόπολα, πριν καλά-καλά κλείσει τα 35 του, στην ύψιστη μεταξύ υψηλότατων στιγμών του, επιβάλλει έναν βραδύ, μελωδικό ρυθμό, στιγματίζει με έναν μεγαλοπρεπή τόνο, κυριεύει με μια διαλεκτική λογική που όμοιά της σε τέτοιο επίπεδο υπερπαραγωγής δεν συνάντησες ξανά (παρά, ίσως, στην πρώτη ταινία) και παραδίδει μια ελεγεία όχι μόνο πάνω στην άνοδο και την πτώση ενός ανθρώπου που χειρίστηκε περισσότερη εξουσία απ’ όση μπορούσε αλλά και πάνω στην οικονομική, κοινωνική, πολιτική ιστορία μιας χώρας που ηγεμονεύει έναν ολόκληρο πλανήτη για περισσότερο από έναν αιώνα.

Και πάλι όμως. Τι σημαίνουν ακριβώς όλ’ αυτά; Ένα μέρος δεν απαντιέται. Το αποτύπωμα των σπουδαίων έργων τέχνης όσο αντιμετωπίζεται άλλο τόσο είναι βιωματικό. Και το βιωματικό έχει έναν χαρακτήρα υποκειμενικό. Απλά, όταν τόσες υποκειμενικότητες συναντώνται στον κόμβο ενός συλλογικού ασυνειδήτου, διαπιστώνεις πως ένα ολόκληρο αποτύπωμα μιας συγγενικής κουλτούρας (αυτής του δυτικού πολιτισμού, ο ανατολικός αναπόφευκτα ορίζεται από άλλες συνιστώσες στα προ της παγκοσμιοποίησης χρόνια) συγκροτείται πάνω σε κάποια έργα τέχνης-τομές της δημιουργίας του.

Ο δεύτερος «Νονός» δεν ποδηγετείται μόνο από τον ατομικό ήρωα της Δύσης. Μετακινείται δια της επαγωγικής οδού σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο που περιλαμβάνει από μεταναστευτικούς πολιτισμούς (που υπήρξαν και παραμένουν η ραχοκοκκαλιά της Αμερικής) μέχρι τα παρασκήνια πολιτικών αποφάσεων που επηρέασαν τις ζωές ενός ημισφαιρίου - και ξανά: όχι μόνο. Στον «Νονό» υπάρχει η στην εντέλεια αφηγημένη πορεία του λαϊκού καπιταλισμού (η μικρομεσαία επιχείρηση) προς την καπιταλιστική οργάνωση ενός έθνους που περιλαμβάνει από την εγκληματική παραοικονομία ως τα οικονομικά μεγέθη που ορίζουν πολέμους (θερμούς και ψυχρούς) και εθνικές συμπεριφορές. Υπάρχει η θρησκεία στην λαϊκή αλλά και…εταιρικά καθορισμένη μορφή της. Υπάρχει η οικογένεια στην λατρευτική της έκφραση αλλά και στην τραγική της εκδοχή εκτρεπόμενη σε άλλοθι ποικιλόμορφης εγκληματικότητας. Υπάρχει το άτομο που προσπαθώντας να επιβιώσει σε μια κοινωνία που δεν το προσκάλεσε μεταμορφώνεται σε μια επιβιωτική μηχανή αλόγιστης για το σύνολο συμπεριφοράς.

Κάποιοι θα πουν πως μερικά από τα προαναφερθέντα ενυπάρχουν και στην πρώτη ταινία. Ασφαλώς. Εδώ όμως πληθαίνουν οι αναφορές, την στιγμή που οι αφηγήσεις αποκρυσταλλώνουν τον τρόπο, τα γενεσιουργά αίτια και τις αμετάκλητες αλλοιώσεις. Στον δεύτερο «Νονό» οι συνέπειες εκτείνονται στο άπειρο σκιαγραφώντας μια σύγχρονη ανθρωπολογία. Εδώ η επαναστατημένη γενιά του κινηματογραφικού ’70 καταφθάνει στο απαίσιό της συμπέρασμα πάνω στην φορά του δυτικού κόσμου. Φορά που σήμερα πια απολαμβάνουμε σε όλη της την αμφίβολη δόξα όπως, εύλογα ίσως για την επιστήμη όχι όμως για το σινεμά, προφητεύθηκε.

Και για να κλείσουμε με τα «δικά μας». O φόνος του Φανούτσι, η κοπή της τούρτας στην Αβάνα, «I know it was you, Fredo», ένα αχλάδι στο φτωχικό τραπέζι, η αποκάλυψη μιας έκτρωσης, o Λι Στράσμπεργκ-Χάιμαν Ροθ παντού, η σκηνή στη φυλακή του Χέιγκεν με τον Πεντάντζελι, το παράλληλο μοντάζ του φινάλε και τα Hail Mary του συγκλονιστικού Καζάλ ενώ ο Πατσίνο παρατηρεί από τη τζαμαρία και τα όρνεα κρώζουν το δικό του ρέκβιεμ, αντάμα με άλλες περίπου τρεις ώρες μαγεμένου, αρμονικού ντεκουπάζ, τέλειων κάδρων κι έμφορτου λυρισμού (Νίνο Ρότα συνεπικουρούντος), συνθέτουν την μεγαλοπρεπέστερη αμερικάνικη ταινία των τελευταίων 50 ετών.

Τουλάχιστον.