Γιόχαν Γιόχανσον (1969-2018): Η μουσική του χωροχρόνου

Ένα από τα σπουδαιότερα εργαλεία ενός σκηνοθέτη, η μουσική μιας ταινίας, μπορεί να συνοδεύει, να άγει, να υπογραμμίζει ή και να σώζει σκηνές. Παράλληλα είναι μία από τις πλέον αγαπημένες τέχνες όλων όσων βλέπουν και «ακούν» σινεμά, με τους συνθέτες να αποτελούν μία ξεχωριστή κάστα, αφοσιωμένων καλλιτεχνών που αγγίζουν συνειδητά το συναίσθημα κάθε θεατή-ακροατή. Με τα κινηματογραφικά σάουντρακ να αλλάζουν τα τελευταία χρόνια ήχο και ρόλο, τόσο αφηγηματικά όσο και από άποψη τεχνικής, ένα από τα σημαντικότερα ονόματα που χαρακτηρίζονταν από ξεχωριστό ύφος, όραμα και ταλέντο, ήταν αυτό του Γιόχαν Γιόχανσον. Και δυστυχώς, έμελλε τόσο νωρίς να μιλάμε για 'κείνον στον αόριστο.

Το Σάββατο 10/2 έγινε γνωστός ο θάνατός του. Ο Γιόχαν Γιόχανσον βρέθηκε νεκρός στο διαμέρισμά του στο Βερολίνο σε ηλικία 48 ετών και η αιτία παραμένει ακόμα άγνωστη.

Οι περισσότεροι τον έμαθαν μέσα από τις συνεργασίες του με τον Ντενί Βιλνέβ. Ο Γιόχανσον έγραψε τη μουσική για τις ταινίες του «Prisoners» (2013), «Sicario: Ο Εκτελεστής» (2015) και «Άφιξη» (2016). Συνθέτης που δεν ακολουθούσε την κλασική γραφή, πειραματιζόταν με τις ενορχηστρώσεις ενσωματώνοντας σύγχρονα ηλεκτρονικά στοιχεία. Ήταν ικανός να γράψει εξαιρετικές παρτιτούρες για πιάνο («Η Θεωρία των Πάντων») και ταυτόχρονα να αποδομήσει μέσα από ένα πανκ-ροκ φίλτρο, την παραδοσιακή αντίληψη για τη σύνθεση.

Ο Γιόχανσον γεννήθηκε στο Ρέκιαβικ της Ισλανδίας στις 19 Σεπτεμβρίου 1969, και ξεκίνησε τη σόλο καριέρα του το 2002. Πέρα από τις ταινίες, έγραψε μουσική για θέατρο, χορό και φυσικά για σόλο άλμπουμ. Κυκλοφόρησε έξι άλμπουμ, συνεργάστηκε με τη θρυλική Deutsche Grammophon και το καλοκαίρι θα είχαμε τη χαρά να τον ακούσουμε από κοντά, μιας και είχε ήδη ανακοινωθεί η συμμετοχή του στο Summer Nostos Festival με το έργο Drone Mass. Kέρδισε το 2015 τη Χρυσή Σφαίρα μουσικής και βρέθηκε υποψήφιος για Όσκαρ με το «Η Θεωρία των Πάντων» (2014) του Τζέιμς Μαρς, ενώ την επόμενη χρονιά ήταν ξανά υποψήφιος για Όσκαρ με το «Sicario: Ο Εκτελεστής».

Το σημαντικό στη μουσική του Γιόχανσον είναι πως δεν είναι μονοδιάστατα μελωδική, αλλά αφήνει χωροχρονικό αποτύπωμα. Γι' αυτό και συνεργάστηκε άψογα με τον Βιλνέβ, οι εικόνες του οποίου προϋποθέτουν μία αγαστή ισορροπία καλλιτεχνικής διεύθυνσης, μουσικής και μοντάζ, για να υπηρετήσουν εννοιολογικά το σενάριο. Για παράδειγμα το εμβληματικό πλέον σάουντρακ της «Άφιξης» με τα ηχητικά σήματα της μουσικής γλώσσας του Γιόχανσον, υπηρέτησε στην εντέλεια την υπαρξιακή αγωνία της ιστορίας, στο «Sicario» η μουσική του έγινε ο εντατικός ήχος του ερημικού τοπίου του Μεξικού, αλλά και της έρημης ψυχοσύνθεσης των πρωταγωνιστών, ενώ οι ελεγειακοί τόνοι του «Prisoners» κατάφεραν να συνοψίσουν το αίσθημα της απώλειας. Υπό το φως της τραγικής κατακλείδας του, το συγκεκριμένο σάουντρακ μπορεί να θεωρηθεί κι ένα αναπάντεχο, προσωπικό ρέκβιεμ.

Το 2017 αποσύρθηκε από τη μουσική του «Blade Runner 2049» και μαζί με τον Ντάρεν Αρονόφσκι έχτισε το ηχητικό τοπίο του «μητέρα!», αποφεύγοντας μία συμβατική μουσική συνοδεία. Φέτος υπέγραψε τέσσερα σάουντρακ που θα ακούσουμε μέσα στη χρονιά: το «Mandy» του Πανος Κοσμάτος με τον Νίκολας Κέιτζ, το ουγγρικής παραγωγής «The Butcher the Whore and the One Armed Man», το «The Mercy» με τον Κόλιν Φερθ (σε σκηνοθεσία πάλι του Τζέιμς Μαρς, το οποίο κυκλοφορεί ήδη) και το πολυαναμενόμενο «Μαρία Μαγδαληνή» του Γκαρθ Ντέιβις με τη Ρούνι Μάρα και τον Χοακίν Φοίνιξ.

Ο Γιόχαν Γιόχανσον έφυγε σε ηλικία 48 ετών. Η μουσική του όμως, θα είναι αιώνια. 

Δισκογραφία
Englabörn (2002)
Virðulegu Forsetar (2004)
IBM 1401, A User's Manual (2006)
Fordlandia (2008)
And In The Endless Pause There Came The Sound Of Bees (2009)
End of Summer (2015)
Orphée (2016)

Soundtracks
Dís (2004)
The Miners' Hymns (2011)
Free The Mind (2012)
Copenhagen Dreams (2012)
Prisoners (2013)
McCanick (2014)
I Am Here (2014)
The Theory of Everything (2014)
Sicario (2015)
Arrival (2016)