19:30
22/11

«The Other Side of the Wind»: Δεν είναι όνειρο, είναι η νέα ταινία του Όρσον Γουέλς!

«Είναι η κάμερα μια αντανάκλαση της πραγματικότητας ή η πραγματικότητα μια αντανάκλαση της κάμερας;»

Η καινούργια ταινία του Όρσον Γουέλς. Να μια φράση ονειρεμένη για κάποιους αλλά και, όπως και να το κάνουμε, τόσο αληθινή όσο ένα όνειρο, που θα έλεγε κι ο Έντγκαρ Άλαν Πόε. Μια φράση που θα βάλει αυτούς που θα ασχοληθούν με μια προσέγγιση της «Άλλης Όψης του Ανέμου» να διερωτηθούν για τη φύση του πραγματικού και του ψευδεπίγραφου, της αλήθειας, του σινεμά, της αλήθειας του σινεμά και των μεταξύ τους ορίων. Ακόμα και άθελα του Γουέλς, ο ερχομός μιας ταινίας με την υπογραφή του 33 χρόνια μετά τον θάνατό του, θέτει ερωτήματα που έτσι κι αλλιώς ο ίδιος έθεσε στο σινεμά του. Ερωτήματα τόσο μεγάλα που ίσως τελικά είναι γεννημένα να μείνουν αναπάντητα.

Το ζήτημα με την σαρωτική ιδιοφυία του Γουέλς, ολοκληρωμένη ή όχι, ανάλογα ποιος μιλάει, είναι σύμφυτο του μεγέθους του. Βλέπεις έχεις να κάνεις μ’ έναν δημιουργό τέτοιου όγκου που σκηνοθέτες σαν τον Αντονιόνι ή τον Γκοντάρ δεν μπορεί να παρά να αποτελούν οπτικά τευχίδια που περίπου σαρκαστικά και σε ανεκδοτολογικά σπαράγματα ο ίδιος σαρώνει σαν σίφουνας με τον τρόπο του. Κι όμως. «Η Άλλη Πλευρά του Ανέμου» δεν είναι, δεν μπορεί να είναι μια ταινία του Όρσον Γουέλς. Είναι, οπωσδήποτε είναι, ένα δικό του σχέδιο, μια δική του σύλληψη ταινιών μέσα σε ταινίες, μια δική του κατασκευή που όπως τόσες άλλες έμεινε ημιτελής εξαιτίας άπειρων οικονομικών, τεχνικών και πολιτικών προβλημάτων, μια ακόμα ταινία που δεν ολοκλήρωσε σε 15 ολόκληρα χρόνια (ίσως και εξαιτίας ενός δικού του φόβου τελικής υπογραφής, όπως του καταλογίζεται από τους ψυχαναλυτές), πλάνων, υλικού αμέτρητου (πάνω από 100 ώρες), σχεδίων, σκέψεων κι άπειρων σημειώσεων που έμειναν όλες τους μετέωρες με τον θάνατό του το 1985, αφήνοντας τους συνεργάτες του κολυμβητές στον ωκεανό ενός ατόφιου κινηματογραφικού μυαλού και αντιμέτωπους με ένα οργιωδών διαστάσεων εγχείρημα που έπρεπε να οργανωθεί σε «κάτι σαν ταινία».

Θα μας ενδιέφερε αυτή τη ταινία, θα μας φλόμωνε δέος, αν δεν έγραφε Γουέλς στην ούγια, ρωτά κανείς εύλογα. Τούτος ο γραφιάς απαντά ένα επιφυλακτικό «μάλλον όχι». Άλλωστε, αν διαλέγεις την επαγγελματική σου ακεραιότητα με βάση ένα κάποιο δέος, πώς να απαγκιστρωθείς από το ότι αυτό το όνομα σημαίνει «Πολίτης Κέιν», «Υπέροχοι Άμπερσονς», «Άγγιγμα του Κακού», «Κος Αρκάντιν», «Κυρία απ’ τη Σαγκάη», «Οθέλλος», «Φάλσταφ»; Ακόλουθα πώς να διαφύγεις από έναν βρόχο που σφίγγεται γύρω απ’ το λαιμό σου όταν ολοφάνερα εμπρός σου ζωντανεύουν εικόνες που είναι σαφείς προεκτάσεις ενός Έργου που αναγνωρίζεις σε κάθε του στιγμή τις πληροφορίες, τις εμμονές και την αισθητική ιδεολογία του δημιουργού τους;

Υπάρχουν αυτοί που λειτουργούν, είτε ως θεατές ή ως κριτικοί, σεναριοκεντρικά. «Η Άλλη Πλευρά του Ανέμου», κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι γι΄αυτούς. Υπάρχουν εκείνοι που ακολουθούν την θεωρία του δημιουργού. Εκείνοι, εκστατικοί ενδεχομένως μπροστά σε μια «ταινία Γουέλς», θα βρεθούν αβοήθητοι απέναντι σ’ ένα έργο που περιστασιακά ίσως και να τους λοιδωρεί. Μετά είναι κι οι θεατές «άλλου τύπου»: Αυτοί που περιμένουν από το σινεμά να είναι η εκλεκτή των τεχνών, η αμιγής έκφραση της εικόνας και του ήχου, στην μοναδική τους σύμπλεξη, με σκοπό την παραγωγή ενός ύφους, ενός τόνου και μιας ανεπανάληπτης όψης πραγματικότητας που αποσκοπεί στην δημιουργία νοημάτων. Που δεν θα συμβούν ούτε μόνο γραμμικά, ούτε μόνο επί μέρους, ούτε απαραίτητα λεκτικά αλλά όχι και μόνο συναισθηματικά, αλλά σαν ορυμαγδός, σαν πολυβολισμός ερεθισμών απ΄όλες τις μεριές, σαν 5-10 χιλιάδες πλάνα που αυτόνομα αλλά και σε συνεργασία θα γεννοβολούν σημασίες.

Αυτοί οι τελευταίοι θα συναρπασθούν από την «Άλλη Πλευρά». Θα θέλουν επίσης να τη δουν και να την ξαναδούν (και να την ξαναδούν) για να αφομοιώσουν αυτό που χρειάζονται. Αλίμονο. Αυτό το μπαράζ συμβάντων, αυτή η διαδοχή φιλμ (35, 16, 8 χιλιοστών, έγχρωμο κι ασπρόμαυρου), κάμερας στον ώμο και στο τρίποδο, όλων των φακών που υπάρχουν, όλων των γωνιών κι όλων των εστιάσεων, αυτό το μανιώδες μοντάρισμα, παράλληλα, κοφτά, αλλεπάλληλα, κεραυνοβόλα ή και στατικά, αυτή η χειμαρρώδης συρραφή παράλληλων ιστοριών, αν παραπέμπουν σε κάτι είναι στην (μοντέρνα) jazz, στην μουσική κατάσταση (το σινεμά μόνο με την μουσική συνδέεται) ενός διαρκούντος παράλληλου αυτοσχεδιασμού, που στο σινεμά συγκλίνει σε έναν άντε δύο ανθρώπους (τον σκηνοθέτη και τον μοντέρ) και γνωρίζει περίπου προς τα πού θα κινηθεί, περίπου πως θα εξελιχθεί. Γιατί μόνο έτσι το σινεμά σε εκπλήσσει πραγματικά κάθε φορά, μόνο έτσι εξερευνά αντί να βολεύεται. «Η Άλλη Πλευρά» είναι η άλλη πλευρά του filmmaking, η πειραματική όψη μιας τέχνης αυθεντικά πρωτοπόρας που δεν καταδέχεται να μηρυκάσει γνωστούς τρόπους.

Όμως ο κοινωνός του Γουέλς, δεν θα συναρπασθεί μόνο εγκεφαλικά. Θα δει πολλά που θα γεννήσουν συγκίνηση καρδιάς. Θα δει τον Χιούστον να παίζει τον Γουέλς που «κουβεντιάζει» με τον Χιούστον το κλασσικό σινεμά που δεν υπάρχει πια. Θα δει την απάντηση του δημιουργού, εκείνου που πονάει όσο κανείς τη γέννα μιας ταινίας, να αποκρίνεται (όχι πάντοτε ευγενικά) στους παραγωγούς, στους χαμερπείς ομότεχνους, στους νάρκισσους ηθοποιούς, στους άψυχους κριτικούς. Θα δει τον τρόμο της αποτυχίας στα μάτια εκείνων που οραματίζονται μια λύτρωση μέσα από του έργο τους την ώρα που συνειδητοποιούν πως τελικά η ζωή δεν είναι παρά ένα εις βάρος τους αστείο. Θα δει την ματαιότητα αναζήτησης αλήθειας σ’ έναν κόσμο γεμάτο μάτια και κάμερες που υποτίθεται την αποτυπώνουν. Θα δει, ίσως-ίσως, τον πικραμένο αποχαιρετισμό του Γουέλς σε μια βιομηχανία που τον θεοποίησε και τον κονιορτοποίησε ακαριαία. Θα δει επίσης πως οι άντρες φεύγουν με στυλ – ακόμα και για τον αυτοαφανισμό τους.

Θα δει τέλος την φρικαλέα συνειδητοποίηση του φινάλε πως το σινεμά δεν είναι παρά η απόγνωση σύλληψης της ζωής αλλά και η θανατηφόρος ένεσή της, δια στόματος Χιούστον/Γουέλς σε νουάρ κυνικό voice over: «Κοίτα έμμονα κάτι, ρούφα του όλη την αρετή, απομύζησε όλη του τη ζωντάνια. Κινηματογράφησε (σ.σ. «shoot») όλα τα υπέροχα τοπία, τους όμορφους ανθρώπους, τα ωραία κορίτσια και αγόρια. Shoot ‘em dead.»

«Η Άλλη Όψη του Ανέμου» προβάλλεται διαδικτυακά στο Netflix.