Όταν τα υπερθετικά περί «μεγάλων» και «αριστουργημάτων» πληθαίνουν ανεξέλεγκτα, προστατεύουμε το κριτήριό μας. Και ανατρέχουμε στον (γενεθλιακό σήμερα) Τζο Μάνκιεβιτς.
Από μια πλευρά, σε μια λιγότερο θορυβώδη εποχή θα ήταν εύκολο. Λες δυο τίτλους (ας πούμε, «Όλα για την Εύα» και «Ξαφνικά Πέρυσι το Καλοκαίρι»), αναφέρεις τα τέσσερα Όσκαρ (από 10 υποψηφιότητες!), το βραβείο στις Κάννες και τις τέσσερεις (!) βραβεύσεις από την Ένωση Σκηνοθετών (κι άλλες τρεις από τους Σεναριογράφους) και καθάρισες. Η πλήρης, διαχρονική υπόκλιση κριτικής και ομοτέχνων σε μια σκηνοθετική καριέρα 26 (όλων κι όλων) ετών και μια σεναριακή σχεδόν τεσσάρων δεκαετιών, πρέπει να αρκεί.
Ο Τζόζεφ Μάνκιεβιτς, ο μικρότερος (και καλλιτεχνικά μεγαλύτερος) αδελφός του Χέρμαν Μάνκιεβιτς, που συνσυνέγραψε, μεταξύ πολλών άλλων, το σενάριο του «Πολίτη Κέιν» και κοσμεί το μερικώς αμφιλεγόμενο «Mank» του Ντέιβιντ Φίντσερ, έφτιαξε 20 μυθοπλασίες για τον κινηματογράφο. Στην πραγματικότητα το δίλημμα είναι απύθμενο, ακόμα κι αν πρέπει να διαλέξεις περίπου τις μισές από αυτές. Μια επιλογή ακολουθεί:
«Somewhere in the Night» (1946)
Βασικό νουάρ για τους θιασώτες, με τον «ξύλινο» Τζον Χόντιακ και τον τεράστιο Ρίτσαρντ Κόντε που μεγαλούργησε στο είδος (τον ξέρετε φυσιογνωμικά σαν Ντον Μπαρζίνι στο «Νονό» πολλά –πολλά χρόνια μετά) σε μια ιστορία αμνησίας, νέου προσώπου, άλυτης δολοφονίας του παρελθόντος, που όλα τους διαπερνώνται σαν αεράκι από την σκηνοθεσία και το σενάριο του Μάνκιεβιτς.
«The Ghost and Mrs. Muir» (1947)
Η δεύτερη ταινία του της χρονιάς εκείνης (και η τέταρτη της πρώτης του διετίας) είναι αυτό το ποιητικό, μυστηριακό, μεταφυσικό θρίλερ, καρυκευμένο με στοιχεία κωμικά και αυτό αγαπητοί αναγνώστες είναι ο «συνδυασμός Μάνκιεβιτς», ένα μοναδικό κράμα φινετσάτης γραφής (σκηνοθετικής όσο και σεναριακής), που ελίσσεται, ακουμπά και συνεχίζει όπου ο δαίμονας αυτός ήθελε, όπως ιδιοφυώς ήξερε να μπλέκει τα είδη τελικά φθάνοντας σ’ ένα μοναδικό αποτέλεσμα που δεν μπορείς να κατατάξεις.
«House of Strangers» (1949)
Πάλι Ρίτσαρντ Κόντε αλλά αυτή τη φορά και μέγας Έντουαρντ Ρόμπινσον (βραβείο ερμηνείας στις Κάννες για τούτο εδώ) σ’ ένα νουάρ που απλώνεται και πολλαπλασιάζεται στο υπαρξιακό δράμα, ποτέ όμως να σε βαρύνει, πάντα αυτή η σοφιστικέ πετονιά του Μάνκιεβιτς πέφτει πάνω στα ανθρώπινα, να τα δείξει, να τα τιμήσει αλλά και σιγά-σιγά να τα βάλει στην όχι και συμπαντικής σημασίας θέση τους. Την επόμενη χρονιά θα έφτανε η πρώτη κορυφή.
«Ένα Γράμμα σε Τρεις Γυναίκες» («A Letter to Three Wives», 1949)
Πρώτα όμως να καθαρίσουμε με το ’49 γιατί το σφύζον τάλαντο δεν αφήνει και τον χρόνο να περνά, ο κινηματογραφιστής πρέπει να κινηματογραφεί όχι να χρονοτριβεί. Παράξενο στα χαρτιά, βασισμένο σε μια ιστορία από το...Cosmopolitan, μια βόλτα στο πάρκο στην πράξη. Κράμα δράματος, μυστηρίου και ειρωνικής ματιάς στον θεσμό του γάμου σε εποχή που μια τέτοια κριτική αποτελούσε πρωτοπορία. Ένα γράμμα φτάνει από μια γυναίκα σε τρεις άλλες, λέγοντας πως η μια δεν θα δει απόψε τον άντρα της γιατί της τον έκλεψε η υπογράφουσα. Εμείς θα δούμε στην αγαπημένη δομή του Μάνκιεβιτς τις ιστορίες τριών δύστοκων γάμων και θα περιμένουμε την εξήγηση του whodunit. Σκηνοθεσία και σενάριο πήραν Όσκαρ, όχι και η ταινία σε μια φοβερή χρονιά που είχε και την «Κληρονόμο» του Γουάιλερ, είχε και το «Όλοι οι Άνθρωποι του Βασιλιά» του Ροσέν που τελικά κέρδισε.