Shayda

Ταινίες ανάλογης θεματικής, πέρα από τον (φυσιολογικά) αναπόφευκτο πληθωρισμό τους στην σύγχρονη κινηματογραφία, είναι πειρασμός που δύσκολα οι επικαιροποιημένες κριτικές γραφίδες μπορούν να αποποιηθούν. Ως εκ τούτου το ρεσιτάλ φραστικού υπερθεματισμού πάνω σε έννοιες-κλειδιά (πατριαρχία, τοξικότητα, κακοποίηση, ενδυνάμωση) δίνει και παίρνει σε μια κατάσταση που θυμίζει ήδη λυσάρι κριτικής στο οποίο οι λέξεις από την κατάχρηση και την μειωμένου χαρίσματος αναδιανομή τους αποδυναμώνονται στο χαμηλότατο επίπεδο της άγρας αρέσκειας και της πιστοποίησης φρονημάτων. Το δύσκολο για μια κριτική δεν είναι να καταλήξει στο ανθρωποκεντρικό συμπέρασμα, είναι να εντοπίσει την άρθρωσή του στο έργο.

Η Νούρα Νιασάρι, εντός ενός ημιαυτοβιογραφικού περιβάλλοντος, δεν χάνει τον χρόνο της στην αναπαραγωγή των κλισέ. Ξέρει καλύτερα. Και πατώντας στο δεδομένο καταφθάνει στο ζητούμενο. Το δεδομένο είναι ότι η μητέρα της κατάφερε να γλιτώσει από τον βίαιο σύζυγό της και ότι κάποιοι άνθρωποι, άνδρες, θύματα του ενστίκτου, της ανατροφής και του παθογενούς γενικού πολιτισμικού πλαισίου της κουλτούρας τους, συμπεριφέρονται σκαιά απέναντι στις γυναίκες. Η καταδίκη είναι αυτονόητη, αλλά δεν πειράζει να επαναλαμβάνεται. Η Νιασάρι έχει καλοφτιαγμένη δραματουργία να στηριχθεί.

Αυτό που δεν είναι διόλου αυτονόητο και είναι ένα βήμα έπειτα, είναι το τι περιλαμβάνει η καταδίκη αυτή. Και αν η τιμωρία πρέπει να είναι δεδομένη, το είδος της εναπόκειται στο «μεγάλωμα» της κοινωνίας - και του θύματος. Η συγχώρεση, μια λέξη που αντιμετωπίζεται στην μυωπικά διορατική σημερινή μονολεκτική μας σκέψη κάπου ανάμεσα στο «πλυντήριο» και την «ανοησία», είναι περίοπτη στο έργο της Νιασάρι. Περίοπτη μάλιστα δια της λεκτικής απουσίας της. Και αυτό είναι κατόρθωμα. Διότι ενώ περιγράφει τον μηχανισμό της Βίας, ενώ διεισδύει στην καρδιά της ψυχολογίας του θύματος, ενώ δηλαδή δεν τίθεται θέμα προς τα πού κλίνει η συμπάθεια του κοινού, δεν τερατοποιεί τον άνθρωπο-θύτη. Ο σύζυγος στην ταινία είναι ένα συνονθύλευμα παθογενειών που αδυνατεί να ελέγξει, είναι σαφώς ένα «οικείο τέρας» που αρχικά πρέπει να αποφευχθεί κι εν συνεχεία να παυθεί, είναι όμως ως το τέλος ένας άνθρωπος-θύμα κι αυτός δυνάμεων που δεν καταλαβαίνει και δεν μπορεί να διαφοροποιήσει κριτικά για λογαριασμό του. Και έτσι, δίχως χαρακτηρισμούς και ευκολίες, η Νιασάρι σκηνοθετεί στην πράξη ανθρωποκεντρικά.

Η Ζαρ Αμίρ Εμπραχίμι («Holy Spider») είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του έργου σε μια ερμηνεία να κρατούν σημειώσεις οι ολούθε σταρ ομόλογές της, η μικρή Σελίνα Ζαχέντνια σαρώνει σε «τετραπλό» ρόλο ενός κανονικού παιδιού (όχι τα παιδιά-ζογκλέρ του Χόλιγουντ), που λατρεύει και τη μαμά, έχει αδυναμία στον μπαμπά αλλά και τον φοβάται ταυτόχρονα, ενώ η Νιασάρι έχει βλέμμα (και αναμνήσεις καθώς φαίνεται) εικονογραφώντας αξέχαστη τρυφερότητα μαμάς-κόρης αλλά και, ιδιαίτερα, το βάσανο μιας γυναίκας όλο ουλές που όσο βουβά οδύρεται τόσο δεν σταματά ποτέ να προετοιμάζει ένα καλύτερο μέλλον για την ίδια και το παιδί της.

Βραβείο Κοινού στο φετινό φεστιβάλ του Σάντανς, ενώ το όνομα της Κέιτ Μπλάνσετ φιγουράρει ανάμεσα στους παραγωγούς.