Φράνσις Φορντ Κόπολα: 7 ταινίες για τον μεγαλειότατο του νέου αμερικανικού σινεμά - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
10:00
7/4

Φράνσις Φορντ Κόπολα: 7 ταινίες για τον μεγαλειότατο του νέου αμερικανικού σινεμά

Θεωρητικά δεν υπάρχει σινεφίλ που να μη γνωρίζει την αμερικανική κινηματογραφική Άνοιξη της δεκαετίας του '70. Ο σημερινός 85χρονος έφηβος είναι, με όρους ταλέντου, ο Μάρτιος, ο Απρίλιος κι ο Μάης της, ο ανεξάντλητος δημιουργός μιας χούφτας ταινιών και μιας μνημειώδους ιστορικής παρακαταθήκης.

Από τον Ηλία Δημόπουλο

Φυσικά κάποιος θα βρεθεί να αναφερθεί στην ευμεγέθη υπόληψη ενός Σκορσέζε, ενός Σπίλμπεργκ ή ακόμα κι ενός Όλτμαν. Αυτά είναι συζητήσεις, ωραίες συζητήσεις, εποικοδομητικές διαφωνίες (αναγκαστικά) εναποτεθειμένες στο κείμενο αυτό στην κριτική άδεια του υπογράφοντος. Ο Κόπολα συναντιέται στο ίδιο χωράφι με τον Γουέλς, η μεγαλεπήβολη σκέψη, ο παραγωγικός σκηνοθετικός νους, η αμετροέπεια, ο οραματισμός και, απλά, το αποτέλεσμα της δουλειάς του σε τέσσερεις μείζονες ταινίες του '70 και μερικές (φαινομενικά) υποδεέστερες έκτοτε, τον βάζουν στις πρώτη θέση μιας λίστας. Έστω κι αν κάποιος σου πει, πως στην ίδια λίστα κυριαρχούν αριθμητικά ταινίες των προαναφερθέντων, η πρώτη θέση ανήκει, κατά την γνώμη του γράφοντος, στον Κόπολα.

Ο άνθρωπος αυτός, μόλις μετά τα 30 του, διεκπεραίωσε τη μέγγενη μιας συνδιαλλαγής με major στούντιο καταφέρνοντας μέσα από μαραθώνιες διενέξεις να παρουσιάσει τον «Νονό», άλλαξε επίσημα την ιστορική ροή φέρνοντας τον δημιουργό, για τελευταία φορά έκτοτε (και ίσως για πάντα) σε θέση ρυθμιστή απέναντι στα δόντια των παραγωγών, μέσα σ' ένα χρόνο παρέδωσε τον δεύτερο «Νονό», (ίσως) την τελειότερη ταινία όλων των εποχών και την «Συνομιλία» κι έκλεισε την δεκαετία, παρολίγο και τη...ζωή του με την κατακλυσμικών διαστάσεων «Αποκάλυψη Τώρα». Αυτή θα ήταν αντικείμενο κι ενός πρωτοφανούς redux πριν από 20 χρόνια, σχεδόν μια ώρα μεγαλύτερου, ενώ το Final Cut του 2019 που είδαμε στις Νύχτες Πρεμιέρας ήταν για κάποιους από εμάς το πιο αναμενόμενο κινηματογραφικό γεγονός της χρονιάς. Και τελειοποίησε το τέλειο.

Ο έτερος λόγος που ο Κόπολα είναι ξανά στην επικαιρότητα είναι η επερχόμενη κυκλοφορία του «Megalopolis», της μεγαλεπήβολης - τι άλλο; - πραγμάτωσης ενός σχεδίου που κυοφορούσε πάνω από 40 χρόνια. Φυσικά και το αναμένουμε πως και πως.

Προτού περάσουμε σε επτά επιλογές ενός έργου που χρήζει δημοσιογραφικής ρετροσπεκτίβας αλλά χάριν εκλεκτικότητας (και μαζοχισμού) περιοριζόμαστε, να υπενθυμίσουμε τέλος τις 15 προσωπικές του υποψηφιότητες για Όσκαρ, τη σταθερά τριπλή του ιδιότητα ως παραγωγού, σκηνοθέτη και σεναριογράφου και, έκτακτα πραγματικά, την εκπληκτική στροφή του (ή παρένθεση αν προτιμάτε) από το 2007 ως το 2011, μετά από πολυετή απουσία, σ' ένα σινεμά εντυπωσιακά «προσωπικό», που περιφρόνησε εντελώς τις προσδοκίες, τη στουντιακή πραγματικότητα και τους εξαναγκασμούς της διανομής.

Ξεκινάμε;

«Η Συνομιλία» (The Conversation, 1974)

Κρυπτικό, δαιμονικά μινιμαλιστικό και με μια εσωστρέφεια που προλέγει επισήμως τον μοντερνισμό των indies και την δεκαετία του '90, το έργο έρχεται στο σινεμά της εποχής του με την αναστατωτική νηνεμία πριν έναν σεισμό ή μια καταιγίδα και συγκεντρώνει πάνω της την πολιτική παράνοια μιας εποχής, την πλήρη απονεύρωση του ατόμου που διανοείται πως μπορεί να την ελέγξει και τη θεϊκή πνοή πάνω σε μια κινηματογραφία που δεν ήξερε πως μπορείς να εννοείς τόσα πολλά τόσο λιγόλογα, τόσο μεγαλοφυώς οικονομικά.

«Ο Νονός Μέρος 2ο» (The Godfather: Part II, 1974)

Αστειευόμαστε πως γράφουμε μια μικρή παράγραφο για ένα τέτοιο έργο. Απίστευτη φιλοδοξία, τελείως εμπεριστατωμένη σεναριακά, απόλυτα εκφραστική κι εναρμονισμένη στο μοντάζ και πρωτόφαντη σκηνοθετικά. Επίσης, ίσως, η πιο πειστική αμερικανική ταινία εποχής που έγινε ποτέ.

«Αποκάλυψη Τώρα» (Apocalypse Now, 1979)

Αστειευόμαστε, ξανά, πως γράφουμε μια μικρή παράγραφο για ένα τέτοιο έργο. Ιδιοφυής ανάγνωση Κόνραντ, μα περισσότερο τερατωδών διαστάσεων εκτέλεση, η «Αποκάλυψη» είναι έργο βιωματικό, έργο αναγεννησιακών ψηφιδωτών διαστάσεων, ερεβώδης αλληγορία πάνω στον Άνθρωπο και το Κτήνος του, πολεμική απεικόνιση του Χάους και τελειωτική απεικόνιση της αδυναμίας του ανθρώπου να χαλιναγωγήσει τα αποτελέσματα των πράξεών του. Μεγάλη συζήτηση για το ποια εκδοχή είναι η καλύτερη, αυτός ο υπογράφων κρατά την τελειότητα, πλέον, για το Final Cut.

«Μια Μέρα, Ένας Έρωτας» (One From the Heart, 1981)

Κάποτε ο Κόπολα ονειρεύτηκε να βελτιώσει το σινεμά εν γένει, να το επιστρέψει στους δημιουργούς του. Εκεί γεννήθηκε η Zoetrope, μια εταιρεία παραγωγής που ήθελε ακριβώς αυτό. Το όνειρο τέλειωσε βίαια ξεκινώντας από αυτό το έργο, οριστικά βυθισμένο στην μεγαλομανία και την αφέλεια του δημιουργού του. Κι όμως, αυτός ο φόρος τιμής στην τεχνητότητα και τον ρομαντισμό της που διέπει την ιδιοσυστασία του μέσου, είναι ένα αξέχαστο, «ελαττωματικό» έργο, που διαχωρίζει το κοινό του σε από καιρό έτοιμους κινηματογραφόφιλους και καταδικασμένους κριτικούς.

«Ο Αταίριαστος» (Rumble Fish, 1983)

Το ρολόγια, τα σύννεφα, ο ωκεανός, ο Μίκι Ρουρκ, ο Ματ Ντίλον, το έγχρωμο ψάρι εν μέσω διονυσιακού ασπρόμαυρου, ο χρόνος που δεν γυρνά πίσω, που συμπαρασύρει όσα ονειρεύτηκες κι όσα θα μπορούσες αλλά δεν συνέβησαν, η ροκάδικη μελαγχολία σε μια εποχή το ροκ είχε χάσει τη δόξα του, όλα εδώ είναι καλοβαλμένα σε μια νευρωτική ελεγεία μεγαλείων που πέρασαν ή, ακόμα χειρότερα, δεν υπήρξαν ποτέ.

«Τάκερ: Ο Άνθρωπος και το Όνειρό του» (Tucker: The Man and His Dream, 1988)

Άλλοι θέλουν τον πολυβραβευμένο glossy (και ωραιότατο) «Aviator» και κάποιοι, λιγότεροι ασφαλώς, αντιλαμβάνονται τούτο εδώ σαν την τέλεια ταινία πάνω «στον άνθρωπο και το όνειρό του». Βαθιά προσωπικός Κόπολα, κρυμμένος μόλις κάτω από πολυτελή (αντί gloss) συσκευασία, οδύρεται αριστοκρατικά που οι επιδιώξεις του ήταν αδύνατες ενώ χαμογελά κινηματογραφικά που η αποτυχία (και πολιτικά ευανάγνωστη) μπορεί να συμβαίνει, επιτέλους, μέσα σε ιπποδυνάμεις χαμογελαστής, σχεδόν χαρμόσυνης, αποδοχής ήττας.

«Νεότητα Χωρίς Νιάτα» (Youth Without Youth, 2007)

Γνωστική ακροβασία, ρομάντζο βγαλμένο από κιτάπια της κλασικής εποχής, εμβόλιο συμβολιστικού σουρεαλισμού και ψηφιακής ευρεσιτεχνίας, αποπνικτική (για τους επικριτικούς) φιλοδοξία, όχι ελεύθερη αφελειών και πηχτής (περι)πλοκής, τούτο ήταν το πολύ μουδιασμένα υποδεκτό δεύτερο ντεμπούτο του Κόπολα στη νέα εποχή που χωρίς αυτόν δεν θα υπήρχε. Θέλει άλλα μάτια να το αγαπήσεις, αλλά άπαξ και συναντηθείτε δεν θα χωρίσετε ποτέ.