Με αφορμή την κυκλοφορία της νέας της ταινίας «Πράσινα Σύνορα» η μεγάλη Πολωνή δημιουργός Ανιέσκα Χόλαντ μιλά στο ΣΙΝΕΜΑ για τους λόγους που την οδήγησαν στο να γράψει την νέα της ταινία, για το προσφυγικό ζήτημα, αλλά και το μέλλον της Ευρώπης στη σκιά της διαιωνιζόμενης ανθρωπιστικής κρίσης.
Το «Πράσινα Σύνορα» είναι μια ταινία με ελαττώματα (διαβάστε την κριτική μας εδώ), αλλά μπορεί κανείς εύκολα να καταλάβει πως οι προθέσεις της Χόλαντ δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από αγνές, εξάλλου διαβάζοντας κανείς και την συνέντευξή της που ακολουθεί μάλλον καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα με εκείνη: αν θέλουμε να δούμε αλλαγές στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, οι αλλαγές αυτές πρέπει να αρχίσουν (και) από εμάς.
Η Ανιέσκα Χόλαντ με το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής για τα «Πράσινα Σύνορα» στο πρόσφατο Φεστιβάλ Βενετίας
Η ταινία σας ξεκινά με μια αποκαλυπτική σκηνή: ένα πλούσιο, καταπράσινο δάσος που σιγά σιγά αλλάζει σε ασπρόμαυρο. Ποιος ήταν ο σκοπός της εν λόγω σκηνής; Ίσως να δημιουργήσετε μια αντίθεση με τον τίτλο και την ιστορία που σύντομα πρόκειται να ξεδιπλωθεί;
Εκείνο το σύνορο είναι πράγματι πράσινο, γεμάτο αρχαία δάση και βάλτους. Στα πολωνικά το «πράσινο σύνορο» σημαίνει επίσης τον παράνομο τρόπο για να περάσεις τα σύνορα. Αυτές οι δυο έννοιες αντηχούν η μια την άλλη μέσα στην ταινία και το γεγονός ότι το χρώμα καταλήγει σε άσπρο και μαύρο αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα, αλλά και το στυλ της ταινίας: μια μίξη «ωμού» ντοκιμαντέρ και στυλιζαρισμένης μεταφοράς. Για να είμαι ειλικρινής, η συγκεκριμένη ιδέα προέκυψε εντελώς αυθόρμητα κατά την διάρκεια του μοντάζ. Και τότε συνειδητοποίησα το εξής: έχουμε την αρχή της ταινίας μας!
Το φιλμ περιστρέφεται γύρω από ένα πολύ σοβαρό ζήτημα: την προσφυγική κρίση στην Ευρώπη και ιδιαίτερα ανάμεσα στα σύνορα της Πολωνίας και της Λευκορωσίας. Δεν μπόρεσα παρά να σκεφτώ, παρακολουθώντας την ταινία, ότι η επιλογή του ασπρόμαυρου αποτελεί και τον τρόπο με τον οποίο η πλειοψηφία του κόσμου αντιμετωπίζει αυτήν την ανθρωπιστική κρίση – ως ένα θέμα άσπρο ή μαύρο, κάτι που λύνεται απλά, αρκεί να μην επηρεάζει σε κάτι τους ίδιους, με την ανοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ποιες είναι οι σκέψεις σας πάνω σε αυτό;
Ήθελα να το σκηνοθετήσω σε μαύρο και άσπρο, αλλά να παρουσιάσω και την πολυπλοκότητα και τις ξεχωριστές αποχρώσεις πάνω στις διαφορετικές οπτικές που υπάρχουν αναφορικά με την κατάσταση. Πρόκειται για την Πολωνία αλλά θα μπορούσε να ήταν η Ιταλία, η Ελλάδα, η Λετονία ή τώρα που μιλάμε η Φινλανδία! Εμείς, η Ευρώπη δηλαδή, δεν αντιμετωπίζουμε αυτήν την κρίση με έναν ειλικρινή, γενναίο τρόπο. Κρύβουμε το κεφάλι μας στην άμμο και προσπαθούμε να μη βλέπουμε το εύρος της πρόκλησης και της ανθρωπιστικής της πτυχής. Τα γεωπολιτικά προβλήματα δεν πρόκειται να αλλάξουν, ο φόβος του αυξανόμενου λαϊκισμού και της ξενοφοβίας δεν γίνεται να αντιμετωπιστεί με τα τείχη και τη βία.
Πρόσεξα πως τα περισσότερα άσχημα και δυσάρεστα γεγονότα διαδραματίζονται τη νύχτα. Αυτό ήταν κάτι που το κάνατε ηθελημένα, προκειμένου να δείξετε την αλήθεια και το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα;
Η διαδικασία των απωθήσεων των προσφύγων στα σύνορα γίνεται αρκετά συχνά το βράδυ. Η νύχτα ενισχύει επίσης το αίσθημα του φόβου και του χάους.
Υπήρξε ένας τεράστιος αντίκτυπος μετά την κυκλοφορία της ταινίας στην Πολωνία. Η κυβέρνηση προέβη σε απίστευτες κατηγορίες σε βάρος σας, έφτασε στο σημείο να σας κατηγορήσει ακόμη και για προπαγάνδα! Πως καταφέρατε να αντιμετωπίσετε αυτήν την κατάσταση;
Ήμουν προετοιμασμένη γι’ αυτό, παρά το γεγονός πως τελικά οι εκδηλώσεις μίσους που ενορχηστρώθηκαν από τα ανώτατα κλιμάκια της εξουσίας, ξεπέρασαν τις προσδοκίες μου. Η κυβέρνηση ήθελε να αποκρύψει τις εγκληματικές πτυχές της δράσης της. Επίσης με το να δημιουργήσουν το εθνικιστικό και αντιστασιακό τους αφήγημα, ήλπιζαν ότι θα κέρδιζαν και κάποιες ψήφους στις εκλογές. Αυτό δε συνέβη. Ήμουν σίγουρη πως ο πολωνικός λαός θα ανταποκρινόταν στην ταινία μας και η αντίδρασή τους ήταν όντως πολύ δυνατή, πολύ συναισθηματική. Η ταινία είχε πραγματική κοινωνική και ηθική απήχηση στους συμπατριώτες μου και τα πήγε περίφημα στο box-office.
Τι σας οδήγησε στο να γράψετε αυτήν την ταινία;
Πιστεύω πως η αντίδρασή μας στο προσφυγικό ζήτημα θα καθορίσει το μέλλον της Ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Όταν είδα τη βία που ασκούνταν στα δάση των συνόρων της Πολωνίας και της Λευκορωσίας, θύμωσα. Οι αρχές είχαν αποκλείσει την περιοχή και δεν επέτρεπαν στις ανθρωπιστικές οργανώσεις και τα μέσα ενημέρωσης να δουν τι συμβαίνει. Ήθελα να δώσω πρόσωπο και φωνή σε όσους δεν έχουν.
Πιστεύετε ότι η κατάσταση στην ΕΕ θα αλλάξει κάποια στιγμή και ότι οι κυβερνήσεις θα αρχίσουν να ενδιαφέρονται για το προσφυγικό και για την βελτίωση της ζωής των ανθρώπων αυτών;
Αυτή τη στιγμή βλέπω το ακριβώς αντίθετο. Για τον λόγο αυτό πρέπει να μιλάμε δυνατά και να δείχνουμε την ανθρώπινη διάσταση των απάνθρωπων νόμων και δράσεων.
INFO
Η ταινία «Πράσινα Σύνορα» προβάλλεται ήδη στους κινηματογράφους από την Danaos Films.