Βενετία 2024: Το «Queer» του Λούκα Γκουαντανίνο είναι μια μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων
Ένα σύντομο βιβλίο του Γουίλιαμ Μπάροουζ που μέχρι πρότινος πολλοί θεωρούσαν μη κινηματογραφίσιμο τυχαίνει φαντασμαγορικής διασκευής από τον διαρκώς απρόβλεπτο Ιταλό σκηνοθέτη ο οποίος κατορθώνει να συλλάβει το πνεύμα του συγγραφέα και να υπογράψει ένα γοητευτικό κινηματογραφικό παράδοξο, με έξοχο πρωταγωνιστή του τον Ντάνιελ Κρεγκ.
Το «Queer» ήταν ανέκαθεν ένα μυστήριο κεφάλαιο στο λογοτεχνικό έργο του Γουίλιαμ Μπάροουζ. Μικρό σε μέγεθος και μάλλον ανολοκλήρωτο, προφανώς τολμηρότατο για την εποχή του (εξ ου και γιατί κυκλοφόρησε για πρώτη φορά 30 περίπου χρόνια αφότου γράφτηκε), αποτελεί συνέχεια στο «Junky», το θαυμαστό λογοτεχνικό ντεμπούτο του συγγραφέα, και αποφασιστικό πέρασμα στο πρωτοποριακό και επαναστατικό «Γυμνό Γεύμα» που θα ακολουθούσε.
Οι ενδοιασμοί του Μπάροουζ απέναντι στο βιβλίο ήταν αρκετοί, γι' αυτό και η καθυστερημένη δημοσίευσή του στάθηκε κυρίως δική του επιλογή. Αφενός ένα ξεκάθαρα και απενοχοποιημένα γκέι περιεχόμενο ήταν κάτι ανήκουστο και επικίνδυνο για την εποχή που γράφτηκε το «Queer», στο πρώτο μισό της δεκαετίας του '50. Αφετέρου ο ίδιος ο συγγραφέας είχε ανάμεικτα συναισθήματα για τα όσα αποτύπωσε στις σελίδες του βιβλίου επειδή αρκετά ήταν επώδυνα αυτοβιογραφικά. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Μπάροουζ έγραψε το «Queer» τον καιρό που εκδικαζόταν ακόμη η υπόθεση για την εξ αμελείας δολοφονία της γυναίκας του, αλλά και επηρεασμένος από μια ατελέσφορη σχέση του.
Τα δυο αυτά συμβάντα αποτελούν και την πυξίδα για την κατανόηση του βιβλίου και της ταινίας εξίσου. Πίσω από τις μαραθώνιες καταχρήσεις του Γουίλιαμ Λι (όπως ονομάζεται ο ήρωας-alter ego του Μπάροουζ) κρύβεται η βαθιά ενοχή του συγγραφέα για τον χαμό της γυναίκας του. Πίσω από την αγωνία να κάνει ψυχή τε και σώματι δικό του έναν νεαρό που διαρκώς τον αγνοεί και αρνείται να του δοθεί κρύβεται το προσωπικό απωθημένο για έναν έρωτα που δεν καρποφόρησε και μια εσωτερική πάλη με τη σεξουαλικότητά του.
Το «Queer» δεν είναι, εντούτοις, τα απομνημονεύματα ενός ανεπανόρθωτου ηδονιστή ο οποίος πνίγει τη θλίψη και τους δαίμονές του στο ποτό και στους ευκαιριακούς έρωτες με φόντο το Μέξικο Σίτι της δεκαετίας του '50, μια πόλη που χρησίμευσε ως καταφύγιο και ανάπαυλα για γκέι και ναρκομανείς όπως ο ήρωας, οι οποίοι μπορούσαν να πραγματοποιήσουν ανενόχλητοι τις απαγορευμένες (στις Ηνωμένες Πολιτείες) επιθυμίες τους. Η ταινία είναι το κυνήγι της βασανιστικής χίμαιρας που ονομάζεται έρωτας και η παραδοχή της απόλυτης εξουσίας του στις ζωές των ανθρώπων. Είναι η σαγήνη της αποπλάνησης και ο πόνος της διάψευσης. Είναι το αποτύπωμα μιας χαμένης αγάπης που έμελλε να μετατραπεί σε έμπνευση και συγγραφή.
Η ταινία είναι το κυνήγι της βασανιστικής χίμαιρας που ονομάζεται έρωτας και η παραδοχή της απόλυτης εξουσίας του στις ζωές των ανθρώπων
Χωρισμένο σε κεφάλαια, το «Queer» αναπαριστά στο πρώτο της μέρος τις αλκοολικές περιπλανήσεις του ήρωα στα μπαρ της μεξικανικής πόλης, τα ερωτικά ραντεβού της πρόσκαιρης εκτόνωσης, τις συναντήσεις με άλλες εκπατρισμένες φιγούρες που έχουν μεταναστεύσει εκεί προκειμένου να κάνουν ελεύθεροι σεξ ή να πίνουν μέχρι θανάτου. Ανάμεσα σε χαμένα κορμιά κυκλοφορεί ο Γουίλιαμ Λι με το άσπρο κοστούμι και το καπέλο, το τσιγάρο μόνιμα αναμμένο στα χείλη ή ανάμεσα στα δάχτυλα, ένα πιστόλι δεμένο στη μέση και το βλέμμα πότε να γυαλίζει από λαγνεία και πότε να είναι θολό από τη μέθη.
Σαν αίνιγμα και σαν ιδανικό μαζί, εμφανίζεται ξαφνικά ο Τζιν, ένας μυστηριώδης, γοητευτικός και λιγομίλητος νεαρός. Ο Λι θα βάλει σκοπό να τον παρασύρει στο κρεβάτι του, να όμως που η καύλα του μεταμορφώνεται σταδιακά σε κεραυνοβόλο έρωτα. Μόνο που ο νεαρός δεν ανταποκρίνεται αισθηματικά. Και προκειμένου ο ήρωας να τον δελεάσει, φεύγει μαζί του για ένα ταξίδι στη Νότιο Αμερική που θα τους φτάσει στα βάθη της ζούγκλας και σε αναζήτηση ενός μυθικού παραισθησιογόνου φυτού το οποίο υπόσχεται να απελευθερώσει άγνωστες δυνάμεις μέσα από όποιον το δοκιμάσει.
Για τον νεαρό, το ταξίδι είναι μια ακόμη εμπειρία. Για τον ήρωα γίνεται η απεγνωσμένη προσπάθεια να τον κατακτήσει και η πραγμάτωση μιας παρανοϊκής του φαντασίωσης που τον έχει πείσει ότι με την κατανάλωση του ναρκωτικού αυτού, οι δυο τους θα μπορέσουν να γίνουν ένα, επιτυγχάνοντας μια υπεράνθρωπη επικοινωνία η οποία δεν θα βασίζεται σε λέξεις και χειρονομίες αλλά σε μια τέλεια σύζευξη των σωμάτων.
Κι εκεί είναι που το φιλμ μετατρέπεται σε κάτι ονειρικό και απρόσμενο, αφήνοντας τον Γκουαντανίνο όχι μόνο να σκαρφιστεί μερικές από τις πιο ντελιριακές εικόνες σε ταινία του αλλά και να συμπληρώσει μόνος του τα κενά που άφηνε στη φαντασία του αναγνώστη το απότομο φινάλε του βιβλίου. Με το να προχωρά ακόμη περισσότερο, λοιπόν, το ταξίδι των δυο ηρώων στη ζούγκλα, ο σκηνοθέτης (και συν-σεναριογράφος στο φιλμ) θέλει να οδηγήσει την ιστορία εκεί που νομίζει ότι θα τον φέρει πλησιέστερα στον Γουίλιαμ Μπάροουζ. Η ταινία καταγράφει μια συναισθηματική συντριβή, το παρελθόν και το μέλλον στιγμιαία συγχωνεύονται, ο ήρωας γίνεται καθρέφτης και αντανάκλαση του συγγραφέα (ίσως και του ίδιου του σκηνοθέτη;) και η οδύσσεια στη ζούγκλα και ξανά πίσω μεταφράζεται στην απέλπιδα και βαθιά ρομαντική προσπάθεια ενός ανθρώπου να κατακτήσει το άπιαστο, το ανέφικτο, που είναι γι' αυτόν το να κάνει ολοκληρωτικά δικό του το αντικείμενο του πόθου του.
Υπερρεαλιστικό στην όψη, με γυρίσματα και σκηνικά που έγιναν στη θρυλική Τσινετσιτά, τo «Queer» έχει μια εξαιρετική ερμηνεία από τον Ντάνιελ Κρεγκ, έναν Ντρου Στάρκι αρκούντως ελκυστικό και κρυπτικό να υποδύεται τον Τζιν, τους Τζέισον Σουόρτσμαν και Λέσλι Μάνβιλ αγνώριστους στους εκκεντρικούς δεύτερους ρόλους τους. Έχει επίσης ένα σάουντρακ από σύγχρονα τραγούδια τα οποία ενσωματώνονται αναχρονιστικά στην πλοκή, πότε με τρόπο εμπνευσμένο (όπως το «Come as you are» των Nirvana) και πότε εντελώς άστοχο (το «Musicality» του Prince!). Αυτό που δεν υπάρχει στο φιλμ, και ενδεχομένως αποξενώσει μέρος του κοινού, είναι ξεκάθαρη δράση και τονική συνέπεια. Ο Γκουαντανίνο δοκιμάζει ένα σωρό διαφορετικά πράγματα, με έναν παράξενο τρόπο όμως καταφέρνει και τα ενώνει σε ένα παράξενο και ατίθασο σύνολο το οποίο, εκτός των άλλων, φαίνεται να ανατρέχει και σε θέματα από προηγούμενες ταινίες του. Ό,τι κι αν συμβαίνει στο «Queer», πάντως, γίνεται με σεβασμό στο μυθιστορηματικό κόσμο και το πνεύμα του Γουίλιαμ Μπάροουζ. Γι' αυτό και η ταινία είναι, εν τέλει, όπως και τα βιβλία του. Όπως ήταν κι ο ίδιος: Ένα παράδοξο, ένα ρίσκο, ένα σκοτεινό σύμπαν ενστίκτων και ορμών.
Το cinemagazine.gr ταξιδεύει στο 81ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας με την Aegean Airlines.