Ο Γιος της Σοφίας

Μπορεί να έχουν περάσει σχεδόν 40 χρόνια, είναι γεγονός όμως πως ο αρκούδος Μίσα, η αξιολάτρευτη μασκότ των Ολυμπιακών αγώνων της Μόσχας του 1980, χαράχτηκε στο υποσυνείδητο των ενηλίκων (πια) που μεγάλωσαν τη δεκαετία του ‘80 (και όχι μόνο), ως ένα αναμνηστικό τοτέμ αγνής συγκίνησης, ένα αντικείμενο που συνοψίζει μία ιερή, φαντασιακή χώρα συναισθημάτων. Και πάνω σ’ αυτή την ιδέα η Ελίνα Ψύκου, τέσσερα χρόνια μετά το πολυβραβευμένο ντεμπούτο της «Η Αιώνια Επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά», αφηγείται ένα παραμύθι για ένα παιδί που αναζητά το «τέλος καλό όλα καλά», σε μία Ελλάδα που ζει ακόμη το δικό της μύθο, λίγο πριν τον εφιάλτη.

Μια φορά κι έναν καιρό, λοιπόν, ο μικρός Μίσα έρχεται να ζήσει με τη μητέρα του Σοφία, μετά από ένα μεγάλο διάστημα αποχωρισμού. Ο Ουκρανικής καταγωγής Μίσα, φθάνει στην Ελλάδα του 2004, στην Αθήνα των Ολυμπιακών Αγώνων, στη χώρα της ανάπτυξης, στο λίκνο του πολιτισμού. Η μητέρα του όμως έχει ένα μυστικό. Στο νέο σπιτικό τον περιμένει και ένας νέος πατέρας, ο κατά πολύ μεγαλύτερος κος Νίκος, δημοφιλής τηλεοπτικός παραμυθάς μιας Ελλάδας που ζούσε «στον γύψο». Το παραμύθι αρχίζει να γίνεται ακόμα πιο σκοτεινό, όταν εκεί έξω δεν υπάρχει ένας κόσμος που υποδέχεται θαυμαστά ένα άγνωστο παιδί, αλλά μία επικίνδυνη συνθήκη που κρύβει πραγματικούς δράκους.

Στόχος της Ψύκου είναι να απομυθοποιήσει με αφηγηματικό όχημα ένα κινηματογραφικό παραμύθι, τα στερεότυπα μιας κοινωνίας που έμαθε να «’βλογά τα γένια της» και να γαλουχεί με άτεγκτη πατριδογνωσία τα παιδιά της. Με τολμηρές αντιθέσεις που συμπυκνώνουν την ιστορία μιας χώρας που αντιμετωπίζει την πολιτική και πολιτιστική παρακαταθήκη της εικονικά, η σκηνοθέτιδα εγκλωβίζει τον Μίσα (πολύ καλός ο Βίκτορ Κόμουτ στην πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση) και τη μητέρα του Σοφία (εξαιρετική η συγκινητική λιτότητα της Βάλερι Τσεπλάνοβα) σε ένα σπίτι-μαυσωλείο του οικογενειακού παρελθόντος και της ιστορικής παράδοσης. 

...ένα σκοτεινό παραμύθι για την οικογένεια, τις μητρικές-νεράιδες και τους θετούς-δράκους, ο «Γιος της Σοφίας» είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες ελληνικές ταινίες της χρονιάς.

Ο Θανάσης Παπαγεωργίου, σε μια σπάνια κινηματογραφική εμφάνιση στο ρόλο του κύριου Νίκου, ενσαρκώνει ιδανικά την άκαμπτη και αδιάλλακτη νεοελληνική υπερηφάνεια κι αλαζονεία. Μέσα στο διαμέρισμά του, η παλαιωμένη όψη της φωτογραφίας και τα σταθερά πλάνα, περιγράφουν αυστηρά την προβληματική σχέση του Νίκου και του θετού γιου, με την Ψύκου να κινεί την κάμερα μόνο στις παραμυθένιες αποδράσεις του Μίσα, ένα φαντασιακό διάλειμμα από την εξοντωτική δόση Ιστορίας και πραγματικότητας. Ειδική μνεία εδώ για τη θαυμάσια καλλιτεχνική διεύθυνση της Πηνελόπης Βαλτή («Στρέλλα», «Park») που εντείνει το πνιγηρό αίσθημα, μέσα από τις πληθωρικές, οχληρές λεπτομέρειες, και «βαρυφορτώνει» εύστοχα τους χώρους.

Με μία καταναγκαστική οικογενειακή συνθήκη που δεν τον αφορά, και χωρίς πηγαίο ενδιαφέρον να μάθει πράγματα για τη νέα πατρίδα που τον έχει προδικάσει ως ξένο, ο Μίσα αποφασίζει να βγει στον έξω κόσμο εν μέσω του Ολυμπιακού ονείρου. Εκεί το σενάριο ακολουθεί τον ανήλικο πρωταγωνιστή σε μερικές κοινότοπες διαδρομές κοινωνικής καταγραφής, αλλά η νεανική ορμή του Αρτέμη Havalits στο ρόλο του Βίκτορ και το υπόλοιπο καστ εξομαλύνουν τα όποια ολισθήματα με την ενέργειά τους. Άλλωστε ο «Γιος της Σοφίας» έχει βασικό πρωταγωνιστή ένα μικρό παιδί και ευτυχώς δεν το ξεχνά, ειδικά στις δραματικές κορυφώσεις του φινάλε. Παράλληλη ευχάριστη έκπληξη αποτελούν οι διάσπαρτες χιουμοριστικές πινελιές, με βασική αρωγό την απολαυστική Υβόννη Μαλτέζου, αλλά και η δημιουργική αντιπαραβολή δυο τηλεοπτικών σειρών, μιας ρώσικης και μίας ελληνικής, ένα κλείσιμο του ματιού στην υπεραπλούστευση των ιστορικών προσώπων και συμβόλων όταν σερβίρονται για λαϊκή κατανάλωση.

Ένα ειλικρινές μάθημα πατριδογνωσίας, μία ενήλικη ματιά στις ανήλικες ανάγκες, ένα σχόλιο για την πολιτιστική ανταλλαγή, που συνεχίζει ακόμα και σήμερα να βρίσκει δύσκολα κοινό πλαίσιο, μα πάνω απ’ όλα ένα σκοτεινό παραμύθι για την οικογένεια, τις μητρικές-νεράιδες και τους θετούς-δράκους, ο «Γιος της Σοφίας» είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες ελληνικές ταινίες της χρονιάς. Τέλος καλό, όλα καλά.