Σάλι Πότερ: «Το γέλιο είναι ένας πολύ άμεσος τρόπος να αγγίξεις σοβαρά θέματα» - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
9:31
9/1

Σάλι Πότερ: «Το γέλιο είναι ένας πολύ άμεσος τρόπος να αγγίξεις σοβαρά θέματα»

Η Σάλι Πότερ βρέθηκε στην Αθήνα με αφορμή τη νέα της ταινία «The Party», αλλά και ένα πλήρες αφιέρωμα στο έργο της που πραγματοποιείται αυτές τις μέρες στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Και το ΣΙΝΕΜΑ δεν έχασε ευκαιρία να τη συναντήσει.

Συνέντευξη στον Νεκτάριο Σάκκα

Εδώ και λίγες μέρες το απολαυστικό «Party» της Σάλι Πότερ κυκλοφορεί στις ελληνικές αίθουσες, την ίδια περίοδο που η Ταινιοθήκη της Ελλάδος σε συνεργασία με την Feelgood Entertainment οργανώνουν αφιέρωμα στο έργο της ανατρεπτικής Βρετανίδας δημιουργού. Η παρουσία της Πότερ στην Αθήνα με αυτή τη διπλή αφορμή αποτελεί την τέλεια ευκαιρία προκειμένου το κοινό να έρθει συνολικά σε επαφή με μια πολυσυλλεκτική φιλμογραφία, η οποία ξεκινά από το «The Gold Diggers» (1983), ένα ορόσημο του φεμινιστικού κινηματογράφου που γυρίστηκε από ένα εξ ολοκλήρου γυναικείο συνεργείο, συνεχίζεται με το ιδιαίτερα επιτυχημένο «Οrlando» (1992), βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο της Βιρτζίνια Γουλφ και περνά μέσα από εξίσου σημαντικές δημιουργίες όπως τα «Tango Lesson» (1996) και «Yes» (2004).

Απολύτως αναμενόμενα ωστόσο, το μεγαλύτερο μερίδιο της προσοχής πέφτει στο «Party» την όγδοη και πιο πρόσφατη μεγάλου μήκους δημιουργία της, η οποία σηματοδοτεί την πρώτη φορά που η 68χρονη σκηνοθέτις δοκιμάζεται στο πεδίο της κωμωδίας. Πρόκειται για μια πικρή κοινωνική σάτιρα με πρωταγωνιστές τους Κριστίν Σκοτ Τόμας, Μπρούνο Γκανζ, Εμιλι Μόρτιμερ, Τίμοθι Σπολ και Πατρίτσια Κλάρκσον, η οποία παρουσιάστηκε στο τελευταίο Φεστιβάλ Βερολίνου (διαβάστε την άποψή μας για την ταινία εδώ).

Τα βραβεία είναι τόσο σκουπίδια στην πραγματικότητα. Το να βάζεις ταινίες που γυρίστηκαν με εντελώς διαφορετικές προθέσεις, τελείως άλλη φιλοσοφία, γούστο ή προέλευση να διαγωνίζονται μεταξύ τους είναι σα να συγκρίνεις μήλα με πορτοκάλια.

Τα γυρίσματα του «Party» έμελλε να συμπέσουν με τις φορτισμένες ημέρες του δημοψηφίσματος για το Brexit, γεγονός που για πολλούς προσέδωσε στην ταινία έναν χαρακτήρα προφητικό, καθώς σχολιάζει με μαύρο χιούμορ τη σημερινή βρετανική κοινωνική και πολιτική ζωή. Η ίδια η Σάλι Πότερ χαρακτηρίζει το «Party» ως «μία τραγωδία σε περιτύλιγμα κωμωδίας, όπου η εορταστική συγκέντρωση μερικών φίλων κλιμακώνεται γρήγορα σε ένα βίαιο ξέσπασμα».

Ωστόσο εμείς βρήκαμε την ευκαιρία να συναντηθούμε μαζί της στην Αθήνα, με σκοπό να συζητήσουμε μαζί της τις ιδιαιτερότητες του «Party» και το πόσο διαφοροποιείται σε σχέση με την υπόλοιπη φιλμογραφία της, το συχνά παραγνωρισμένο είδος της κωμωδίας, το Brexit, την υποεκπροσώπηση των γυναικών στην κινηματογραφική βιομηχανία καθώς επίσης το τι μπορεί να αναμένουμε από την τεράστια συζήτηση που έχει ανοίξει εξαιτίας των αποκαλύψεων γύρω από τα σκάνδαλα σεξουαλικής παρενόχλησης στο Χόλιγουντ.

Τo «Party» είναι η πρώτη σας ταινία που εκτυλίσσεται κυρίως σε κλειστούς χώρους, ενώ την ίδια στιγμή είναι και όσο πιο κωμωδία γίνεται, συγκρινόμενη με την υπόλοιπη φιλμογραφία σας. Πόσο απαιτητικές αποδείχθηκαν αυτές οι δύο νέες συνθήκες για εσάς;

Λοιπόν, επίτηδες ήθελα να κάνω κάτι ιδιαίτερα μινιμαλιστικό που όμως να εμπεριέχει συναισθηματικό και πολιτικό υλικό στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Ήταν συναρπαστικό να γράφω με γνώμονα όλη η δράση να λαμβάνει χώρα σε περιορισμένο χώρο και πραγματικό χρόνο, άρα όλα θα ήταν εκτεθειμένα και τίποτε δε θα μπορούσε να κρυφτεί πίσω από ειδικά εφέ ή όμορφα εξωτερικά σκηνικά. Για το γύρισμα, χρησιμοποιήσαμε αρκετά ευρυγώνιους φακούς, καθώς επίσης και έναν πολύ ασυνήθιστο περισκοπικό φακό, για τον οποίο ο διευθυντής φωτογραφίας μου, Αλεξέι Ροντιόνοφ, μου εξήγησε πως υπάρχουν μόνο 16 τέτοιοι φακοί παγκοσμίως. Αυτός ο πανέμορφος φακός (σ.σ. θυμίζει αρκετά τα περισκόπια που χρησιμοποιούν τα υποβρύχια) μας έδινε τη δυνατότητα να έχουμε πχ την κάμερα πολύ χαμηλά στο πάτωμα, χωρίς να χρειαστεί να σκάψουμε το έδαφος για να την τοποθετήσουμε.

Μετά, η πρόκληση του να γράψεις κωμωδία προϋποθέτει από άποψη τεχνικής το να δίνεις τεράστια προσοχή στη δομή, το ρυθμό, την ανάπτυξη των χαρακτήρων κλπ. Ήταν πραγματικά συναρπαστικό όλο αυτό και - περιέργως πώς - μου ήρθε πολύ φυσικά. Ήταν σαν να βγαίνει από μέσα μου.

Πώς ακριβώς δηλαδή;

Ήταν σαν να είχα αφεθεί. Δεν ξέρω πώς αλλιώς να το περιγράψω. Για να πω την αλήθεια είχε κάτι το απελευθερωτικό όλο αυτό. Πραγματικά πιστεύω πως το γέλιο είναι ένας πολύ άμεσος τρόπος για να αγγίξεις σοβαρά θέματα. Είναι παράδοξο και αυτό ακριβώς είναι που το κάνει τόσο συναρπαστικό, επειδή εμπεριέχει την κάθαρση. Δεν είναι κάτι βαρύ και παρόλα αυτά αφυπνίζει. Κι αυτό είναι κάτι που παρατήρησα αναφορικά με το κοινό, την πρώτη φορά που είδα μαζί με πραγματικά πολύ κόσμο την ταινία στο Βερολίνο. Άκουγες δύο χιλιάδες κόσμο να γελάει δυνατά και βγαίνοντας έξω να λένε όλοι πως ένιωθαν τόσο καλά μετά την προβολή. Τότε είναι που ξέρεις πως το γέλιο αυτό είναι κάτι σαν φάρμακο. Φυσικά αυτός ο συνδυασμός τραγωδίας και κωμωδίας αποτελεί ένα πολύ παλιό σχήμα, που σε κάνει να μεταχειρίζεσαι σοβαρά ζητήματα με έναν φαινομενικά ελαφρύ τρόπο. Επομένως [το να γράψω κωμωδία] ήταν από τεχνικής άποψης δύσκολο και ήθελε πολλή δουλειά στο να δομηθεί, όμως ήταν κάτι πολύ ενδιαφέρον.

Η κωμωδία είναι ένα κλασσικό είδος, ιδιαίτερα δημοφιλές στον κόσμο. Ακόμα όμως και οι πραγματικά καλές κωμωδίες σπανίως καταφέρνουν να διεκδικήσουν σημαντικά βραβεία ή υποψηφιότητες. Έχετε κάποια εξήγηση για αυτό το παράδοξο;

Έχετε απόλυτο δίκιο, ως γενική τάση το είδος της κωμωδίας δεν παίρνεται στα σοβαρά. Μπορεί να το εκτιμούν, να το απολαμβάνουν ή και να γίνεται εμπορική επιτυχία - όπως αυτή εδώ η ταινία τηρουμένων των αναλογιών αφού πρόκειται για ανεξάρτητη παραγωγή - και πάλι όμως αυτό δε σημαίνει ότι θα το πάρουν στα σοβαρά. Όμως ξέρεις κάτι; Τα βραβεία είναι τόσο σκουπίδια στην πραγματικότητα. Το να βάζεις ταινίες να διαγωνίζονται μεταξύ τους είναι σα να συγκρίνεις μήλα με πορτοκάλια. Δε βγάζει κανένα νόημα το να συναγωνίζεται στο ίδιο πλαίσιο ένα φιλμ που γυρίστηκε με ένα ή με σαράντα εκατομμύρια προϋπολογισμό με άλλα που γυρίστηκαν με εντελώς διαφορετικές προθέσεις, τελείως άλλη φιλοσοφία, γούστο ή προέλευση.

Και είναι ένα διεφθαρμένο σύστημα από τη στιγμή που ξέρουμε - και ξέρω και προσωπικά επειδή είμαι μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας και ψηφίζω - ότι οι ταινίες των οποίων οι διανομείς ρίχνουν τα περισσότερα χρήματα στην προώθηση [έχουν καλύτερη αντιμετώπιση]. Πρόκειται για κάτι διακριτικά διεφθαρμένο, ως ένα βαθμό, μέσω του χρήματος και της επιπλέον προσοχής που πληρώνεται μέσω της προώθησης προς τα μέλη τα οποία ψηφίζουν. Επομένως τα βραβεία δε θα έπρεπε να λαμβάνονται τόσο σοβαρά υπόψη.

Νομίζω πως η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί σύμπτωμα του τρόπου διανομής της δύναμης και της εξουσίας συνολικά μέσα στην κοινωνία. Πρόκειται για ένα σημαντικό ζήτημα επειδή είναι ένας από τους βασικούς τρόπους υποταγής, εκφοβισμού και μείωσης εναντίον των γυναικών.

Και πέρα από τα βραβεία όμως, δε βρίσκουμε συχνά κωμωδίες να φιγουράρουν στις λίστες πχ με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.

Το «Μερικοί το Προτιμούν Καυτό» είναι! Προσπαθώ να σκεφτώ και άλλες… το «Τραγουδώντας στη Βροχή» επίσης…

Ναι, αν και αυτό είναι περισσότερο μιούζικαλ...
 
Πράγματι, γενικά υπάρχουν ταινίες που τρυπώνουν στη λίστα, όμως η αλήθεια είναι ότι οι περισσότερες κωμωδίες δεν είναι και τόσο ενδιαφέρουσες. Ιδίως εκείνες που βασίζονται στο χάχανο. Όμως έχετε δίκιο.
 
Υπάρχει κάποιος από τους χαρακτήρες του «Party» με τον οποίο αισθάνεστε να σχετίζεστε περισσότερο σε προσωπικό επίπεδο;
 
Με όλους. Η δουλειά μου ως σεναριογράφος είναι να μπω στη θέση καθενός από τους χαρακτήρες που γράφω. Το να προσπαθήσω με ενσυναίσθηση και συμπόνια να καταλάβω πώς έφτασαν στο σημείο που έφτασαν. Επομένως, δεν υπάρχει κάποιος που να ξεχωρίζω ή κάποιον που να μη θεωρώ σημαντικό για εμένα. Επίσης, το πιο ενδιαφέρον πράγμα προκειμένου να γράψεις είναι το να νιώσεις και να καταλάβεις πώς είναι να βρίσκεσαι στη θέση κάποιου που δεν είναι ο εαυτός σου.
 
 
Πολλή κουβέντα γίνεται τελευταία σχετικά με την υποεκπροσώπηση των γυναικών στην κινηματογραφική βιομηχανία αλλά και τις συνεχείς αποκαλύψεις περί σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο. Ποιες είναι οι σκέψεις σας πάνω σε αυτά τα ζητήματα; Πιστεύετε πως υπάρχει περιθώριο αισιοδοξίας από δω και πέρα ώστε να αλλάξουν τα πράγματα;
 
Νομίζω πως η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί σύμπτωμα της όλης κατάστασης. Πρόκειται για ένα σημαντικό ζήτημα επειδή είναι ένας από τους βασικούς τρόπους υποταγής, εκφοβισμού και μείωσης εναντίον των γυναικών. Όμως πρόκειται απλώς για ένα σύμπτωμα του τρόπου διανομής της δύναμης και της εξουσίας συνολικά μέσα στην κοινωνία. Επομένως το ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι, ας πούμε, ένα από τα μέτωπα πάνω στα οποία πρέπει να ευαισθητοποιηθούμε και να αντεπιτεθούμε.
 
Όμως για παράδειγμα στα δικά μου κινηματογραφικά πλατό, όχι επειδή είμαι γυναίκα αλλά εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο σχετίζομαι με όσους προσλαμβάνω στις ταινίες μου, προσπαθώ να δείχνω ιδιαίτερο σεβασμό σε όλους ανεξαιρέτως. Όχι μόνο στους ηθοποιούς αλλά σε όλους, ανεξάρτητα από το πόσο μικρό, υποτίθεται, ρόλο διαδραματίζουν στην παραγωγή. Έτσι δουλεύουμε και έτσι όλοι είναι χαρούμενοι, όλοι χαίρονται να δουλεύουν σε ένα τέτοιο πλαίσιο, άντρες και γυναίκες, ανεξαρτήτως φυλής, εθνικότητας, ηλικίας, φύλου κλπ. Είναι λοιπόν προς το συμφέρον όλων να ζουν και να εργάζονται σε ένα περιβάλλον ανθρώπινο όπου υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός.
 
 
Άρα μπορούμε να πούμε πως αυτή η συζήτηση που έχει ανοίξει αποτελεί ένα βήμα προς την κατεύθυνση αυτή, και όχι απλώς μία τάση που ενδεχομένως να ξεθυμάνει στην πορεία.
 
Πώς θα φτάσουμε στο σημείο αυτό; Βήμα-βήμα. Και αυτό που συμβαίνει τώρα είναι ένα βήμα, ένα σημαντικό βήμα, αλλά όχι το μοναδικό. Μαζί με αυτό πρέπει να επέλθει μια βαθύτερη κατανόηση του τι οδηγεί ορισμένους άνδρες να συμπεριφέρονται έτσι και ορισμένες γυναίκες να μην αισθάνονται ελεύθερες ή ικανές να αντιδράσουν ή να μιλήσουν. Νομίζω πως στο σημείο αυτό, εκείνο που διακυβεύεται είναι η σιωπή των γυναικών - και όχι μόνο των γυναικών ασφαλώς αφού το ίδιο ισχύει για τις φωνές των μαύρων και γενικά όλων εκείνων των ανθρώπων των οποίων η δύναμη μέσα στην κοινωνία είναι περιορισμένη. Όλοι χάνουν από αυτή την κατάσταση όμως και νομίζω πως όταν όλοι καταλάβουν πως είναι προς το συμφέρον τους να χαίρουν όλοι σεβασμού και να ακούγονται, τότε οι συνθήκες θα αλλάξουν σταδιακά.
 
Μένει να φανεί όμως πόσο μεγάλο ή σημαντικό βήμα είναι αυτό που διανύουμε τώρα. Πάντως είναι εμφανές πόσο έχει ενεργοποιήσει τόσους πολλούς ανθρώπους, από τη στιγμή που όλοι τους μπορούν να σχετιστούν με αυτό το ζήτημα, όλοι εκείνοι [που μιλούν] είχαν μια αντίστοιχη εμπειρία [σεξουαλικής παρενόχλησης] κάποια στιγμή στη ζωή τους, ίσως όχι στη δουλειά τους, αλλά στο σπίτι, στο δρόμο ή αλλού. Είναι μια ενοποιητική εμπειρία και νομίζω πως είναι σημαντικό για τους ανθρώπους να ενώνουν τις δυνάμεις τους γενικότερα: όχι μόνο για ζητήματα που αφορούν στο αν υπήρξαν θύματα μιας κατάστασης αλλά και για άλλα όπου είναι δυνατοί. Αυτό όμως είναι αρκετά πιο περίπλοκο ζήτημα, για να πω την αλήθεια.
 
Οι χαρακτήρες στο «Party» ανήκουν στο ίδιο πολιτικό κόμμα…
 
Σχεδόν όλοι, όχι ο τραπεζίτης.
 
Σωστά. Αναρωτιέμαι όμως με δεδομένη την πολιτική χροιά που δίνουν οι χαρακτήρες στην ταινία, κατά πόσο η δημιουργία της σχετίστηκε επί της ουσίας με το Brexit;
 
Λοιπόν, το Brexit συνέβη ενώ ήμασταν στο μέσο των γυρισμάτων, για την ακρίβεια δύο εβδομάδες αφού είχαμε ξεκινήσει. Έτσι, την ημέρα που συνέβη υπήρχαν αρκετοί που με ρωτούσαν αν το «Party» ήταν ένα προφητικό φιλμ, γιατί δε χρειάστηκε να αλλάξουμε κάτι προκειμένου η ταινία να αποδώσει αυτή την ατμόσφαιρα διαχωρισμού, αμφιβολίας, διχόνοιας, στοιχεία τα οποία ήταν όλα μέρος της πολιτικής κατάστασης που επικρατούσε, όχι μόνο στη Μ. Βρετανία αλλά παντού. Έτσι, νομίζω πως [η ταινία] ήταν ένας τρόπος να ασχοληθώ πλαγίως με αυτή την πολιτική κατάσταση. Όχι άμεσα, γιατί κανείς στην ταινία δεν κάνει λόγο για το Brexit, συγκεκριμένα κόμματα, την αριστερά ή τη δεξιά. Αντίθετα, παραμένει μια υπόθεση που δεν αρθρώνεται ποτέ συγκεκριμένα. Και αυτό γιατί οι θεματικές της ταινίας είναι οικουμενικές και πάνε πίσω ως την αρχαία ελληνική τραγωδία - προδοσία, φιλία, έρωτας, απώλεια, θάνατος κλπ.
 
Είναι παλιά μοτίβα αυτά ενταγμένα σε μια σύγχρονη φόρμα και αυτό είναι που τα κάνει να ταιριάζουν σε διαφορετικές μεταξύ τους καταστάσεις. Ζούμε, ξέρεις, σε μια ιδιαίτερα πολιτικοποιημένη συγκυρία. Όλοι μιλούν για την πολιτική, διαβάζουν συνέχεια ειδήσεις κλπ. Επομένως, το να κάνεις μια ταινία που να ανατέμνει αυτή την έντονη αρένα δίνει την ευκαιρία στον κόσμο να γελάσει με τρόπο καθαρτήριο.
 

Από την πρεμιέρα της ταινίας στο Φεστιβάλ Βερολίνου
 
Το γέλιο μπορεί να μας σώσει λοιπόν;
 
Όχι να μας σώσει αλλά να μας βοηθήσει να αφυπνιστούμε. Το γέλιο είναι από άποψης φυσιολογίας μια πολύ σημαντική λειτουργία. Έχει θεραπευτικές ιδιότητες και νομίζω υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι προκαλεί αλλαγές στη χημεία του εγκεφάλου, τέτοιες που να ταρακουνά κάπως το συνειδητό μας κομμάτι, κάνοντάς μας να σκεφτόμαστε κάποια πράγματα πιο καθαρά. Δε θέλω να υπερβάλλω ως προς το βαθμό επίδρασης του γέλιου όμως ξέρω πως έχει πραγματικά σημαντική επίδραση σε εμάς. Αποτελεί λοιπόν μια μικρή συνεισφορά στην αποκατάσταση της ενέργειας των ανθρώπων, βγάζοντάς μας έξω από αυτή την παθητικότητα και την υπερκατανάλωση που συχνά μας οδηγούν μέσα όπως η τηλεόραση ή τα social media. Έτσι, το «Party» είναι εσκεμμένα πιο σύντομο σε διάρκεια, πιο κοφτερό, πιο αστείο, προκειμένου να έχει μετά το χρόνο ο θεατής να κάνει άλλα πράγματα, με περισσότερη ενέργεια.
 
Να περιμένουμε επομένως και άλλη κωμωδία από εσάς;
 
Ναι! (γελάει) Έγραψα ακόμα μία - και πάλι παράξενη ωστόσο. Δεν ξέρω αν μπορώ να την αποκαλέσω κωμωδία αλλά περισσότερο σαν κάτι που θα είναι κοφτερό.