Napalm D' Or: Ο Μάης του '68 και το Φεστιβάλ Καννών που δεν έγινε ποτέ - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
9:54
8/5

Napalm D' Or: Ο Μάης του '68 και το Φεστιβάλ Καννών που δεν έγινε ποτέ

Οσα φέρνει ο άνεμος

Το ντόμινο των απεργιών, των καταλήψεων και των επιμέρους συμπλοκών του Μάη του 1968 υπήρξε καταιγιστικό και θα ήταν αδύνατο να συμπυκνωθεί σε μερικές γραμμές. Ας αρκεστούμε στο ότι τα εργοστάσια, τα πανεπιστήμια και φυσικά το θρυλικό Καρτιέ Λατέν πήραν φωτιά, και ότι μέσα στις φλόγες πολλοί πίστεψαν στην ομαδική παραίσθηση μιας αντικαπιταλιστικής επανάστασης. Με τη βοήθεια του «στρατηγού ανέμου», η φωτιά θα φτάσει σε ένα πρώην ψαροχώρι του γαλλικού νότου, νυν πρωτεύουσα των κινηματογραφικών φεστιβάλ του κόσμου.

Παρά την κοσμογονία του Παρισιού, όσοι ταξιδεύουν στις Κάννες για το καθιερωμένο πάρτι του Μαϊου είναι αποφασισμένοι να «ζήσουν το μύθο τους», έστω και αν χρειαστεί να ακολουθήσουν την τακτική της στρουθοκαμήλου. Την οποία εφαρμόζει πρώτη πρώτη μια μερίδα του γαλλικού τύπου, αφιερώνοντας ολόκληρες σελίδες σε θέματα όπως η ετοιμότητα των ειδικών οικοδεσποινών του φεστιβάλ να υποδεχτούν τους πολλούς και λαμπρούς προσκεκλημένους. Και είναι αλήθεια ότι, υπό διαφορετικές συνθήκες, τα ονόματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν έξοχο αντιπερισπασμό. Ως πρόεδρος της κριτικής επιτροπής καταφτάνει το επιφανές μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Αντρέ Σαμσόν, δηλώνοντας την επιθυμία «να γεμίσει μια λευκή σελίδα» της ζωής του. Την παρέα του έρχονται να συμπληρώσουν οι Λουί Μαλ, Ρομάν Πολάνσκι, Μόνικα Βίτι -για την οποία οι δημοσιογράφοι πανηγυρίζουν ότι δεν έχει την εικόνα «μιας ακραίας διανοούμενης που στέλνει μηνύματα περί αδυναμίας επικοινωνίας» αλλά ότι είναι «αστεία, παρφουμαρισμένη και υπερ-θηλυκή». Τι καλά! Σαν γελοιογραφία της Μαρίας Αντουανέτας, ο μικρόκοσμος του φεστιβάλ αρχίζει να επιδεικνύει ένοχα την άγνοιά του.

Ο κατάλογος των υψηλών προσκεκλημένων συνεχίζεται: Γκρέις Κέλι, Ομάρ Σαρίφ, Φεντερίκο Φελίνι μετά της Τζουλιέτα Μασίνα και γύρω γύρω οι γνωστές στάρλετ της εποχής, που είναι πρόθυμες να απαλλαγούν από τα περιττά ρούχα για να ερεθίσουν τα φλας των φωτογράφων. Μέσα σε αυτή την τρισχαριτωμένη ατμόσφαιρα, το 21ο φεστιβάλ Καννών ανοίγει την αυλαία του στις 10 Μαϊου, προβάλλοντας σε καινούργια κόπια το «Οσα Παίρνει Ο Ανεμος». Η επιτυχία της προβολής διαπιστώνεται απ όλους, η σαμπάνια ρέει γενναιόδωρα και λίγοι είναι αυτοί που υποψιάζονται ότι ο τίτλος της ταινίας του Βίκτορ Φλέμινγκ θα αποδειχθεί προφητικός. Οι περισσότεροι, δε, θα εθελοτυφλήσουν ακόμα και στις 13 Μαϊου, όταν ομάδα φοιτητών θα πραγματοποιήσει καθιστική διαμαρτυρία στα σκαλοπάτια του Palais des festivals. Οι περισσότεροι πείθουν τους εαυτούς τους ότι πρόκειται για μεμονωμένο γεγονός, ο συντηρητικός τύπος το υποβαθμίζει ως γελοίο. Αλλά ακόμα και πιο μετριοπαθή έντυπα μένουν αμήχανα, εκτοξεύοντας κενά περιεχομένου συνθήματα όπως «το φεστιβάλ των Καννών πραγματοποιεί την Πολιτιστική Επανάστασή του» και φανερώνοντας την άρνηση ή αδυναμία τους να συνειδητοποιήσουν το μήνυμα των εκδηλώσεων.

Πίσω στο Παρίσι, όμως, ο άνεμος της επανάστασης έχει συνεπάρει αμετάκλητα τον κόσμο της τέχνης: το σύνθημα «η φαντασία παίρνει την εξουσία» έχει μεταμορφωθεί (και) σε ένα συστηματικό πόλεμο κατά της κοινωνίας του θεάματος και της βιομηχανοποίησης του πολιτισμού. Πώς θα μπορούσε να μείνει έξω από τον χορό η κατεξοχήν βαριά βιομηχανία του σινεμά; Μέσα στον επαναστατικό πυρετό θα συγκληθεί η Γενική Συνέλευση του Κινηματογράφου, που δεν απαιτεί τίποτα λιγότερο από την κατάλυση του καπιταλιστικού μοντέλου παραγωγής και διανομής και την εγκαθίδρυση ενός νέου συστήματος αυτοδιαχείρισης. Συνεπώς, οι Βερσαλίες του υπάρχοντος κινηματογραφικού καθεστώτος πρέπει να αλωθούν χωρίς χρονοτριβές.

Τράβελινγκ Ή αλληλεγγύη;

Στις 18 Μαϊου 1968, ομάδα φοιτητών και κινηματογραφιστών υπό την ηγεσία των Ζαν Λικ Γκοντάρ και Φρανσουά Τριφό διακόπτουν την προβολή της ταινίας «Ρeppermint Frapp» του Κάρλος Σάουρα μέσα σε ατμόσφαιρα πανζουρλισμού. Στην ηλεκτρισμένη αίθουσα «Ζαν Κοκτό» θα δοθεί η συνέντευξη Τύπου της ομάδας των εισβολέων:

«Το φεστιβάλ των Καννών σταματά. Ο κινηματογράφος μπαίνει στη μάχη εναντίον της γκωλικής εξουσίας. Σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τα φοιτητικά και εργατικά κινήματα, ο κινηματογράφος συγκάλεσε τη Γενική Συνέλευσή του από τις 17 Μαϊου και διακήρυξε μέσω του Τύπου την πρόθεσή του να επιβάλει γενική απεργία σε όλη την κινηματογραφική παραγωγή. Οι σκηνοθέτες, δημοσιογράφοι, παραγωγοί που βρίσκονται στις Κάννες αποσύρουν τη συμμετοχή τους από το φεστιβάλ. Αρνούμαστε να γίνουμε τα μέσα μιας γενικής αποβλάκωσης στην υπηρεσία μιας καπιταλιστικής κοινωνίας που αμφισβητούμε. Οι στόχοι μας είναι ίδιοι με αυτούς των εργατών που βρίσκονται στον αγώνα. Θέλουμε την αλλαγή της οργάνωσης των μέσων παραγωγής και διανομής, την κατάργηση των απαγορεύσεων. Θέλουμε να κάνουμε ελεύθερο κινηματογράφο ενός ελεύθερου λαού».

Η ανταλλαγή πυρών με τους αντιφρονούντες δεν μπορεί πια να υπακούσει στην περίφημη γαλατική αβρότητα. Μπροστά στην υποκριτική αγωνία μερικών θεατών να διαχωρίσουν την τέχνη από την πολιτική, ο Γκοντάρ θα ξεσπαθώσει: «Σας μιλάω για αλληλεγγύη με τους φοιτητές και τους εργάτες, κι εσείς μου μιλάτε για τράβελινγκ και γκρο πλαν! Είστε μαλάκες!».

Ο Λουί Μαλ, η Μόνικα Βίτι και ο Ρομάν Πολάνσκι παραιτούνται κατευθείαν από την κριτική επιτροπή, ενώ οι Αλέν Ρενέ, Μίλος Φόρμαν και Κάρλος Σάουρα αποσύρουν οικειοθελώς τις ταινίες τους από το φεστιβάλ. Στην αίθουσα «Ζαν Κοκτό» συνεχίζεται μια παράσταση που αναδρομικά μοιάζει περισσότερο με επαναστατικό χάπενινγκ, παρά με στάδιο μιας Πολιτιστικής Επανάστασης (τα αιτήματα που ακούγονται αφορούν από την ανατροπή του καπιταλισμού μέχρι την πληρωμή των εξόδων των δημοσιογράφων από τους παραγωγούς). Παρ όλα αυτά, έχει τη γλυκιά γεύση της κατάλυσης της «κανονικότητας» και τουλάχιστον πετυχαίνει τον βραχυπρόθεσμο στόχο: τη διακοπή του φεστιβάλ των Καννών.

Οπως όφειλε, ο Τύπος της αντίπερα όχθης θα χύσει τα κροκοδείλια δάκρυά του: «Ο Γκοντάρ κρεμασμένος από την αυλαία και ο παραγωγοί εξοργισμένοι», «Το φεστιβάλ είναι νεκρό πριν από τη λήξη του και δε θα είναι ποτέ ξανά αυτό που ήταν», ενώ στο στόχαστρο μπαίνουν διαδηλωτές όπως ο σκηνοθέτης του «Ενας Αντρας Και Μια Γυναίκα» Κλοντ Λελούς, που «οφείλει την περιουσία του στο σύστημα των Καννών». Η ίδια μερίδα του Τύπου (και πιο συγκεκριμένα η Figaro) θα γράψει τον επίλογο του φεστιβάλ ως εξής: «Τώρα που αυτό το αξιοθρήνητο περιστατικό είναι παρελθόν, όλος ο κόσμος επιστρέφει στο Παρίσι. Οι επαναστάτες, ως ιδιοκτήτες πολυτελών αυτοκινήτων, δεν είχαν κανένα πρόβλημα. Οι υπόλοιποι θα πρέπει να ξεμπλέξουν με τη διακοπή της λειτουργίας των μέσων μεταφοράς».

Οπως κάθε λαϊκισμός, έτσι και το σχόλιο της Figaro ξεκινούσε από μια χονδρικά αληθή διαπίστωση, χρήσιμη για όποιον θα επιχειρούσε να κρίνει ολόκληρο το φαινόμενο του γαλλικού Μάη εκ του αποτελέσματος. Διότι είναι αλήθεια ότι το όραμα της επανάστασης ήταν εξαρχής ανεδαφικό, όπως αποδείχθηκε άλλωστε από την εύκολη εκλογική επικράτηση της δεξιάς μέσα σε λιγότερο από έναν μήνα. Κι όμως, το πνεύμα των οδοφραγμάτων και των κατειλημμένων εργοστασίων, αυτής της χωρίς προηγούμενο αίσθησης ελευθερίας, θα συνέχιζε να πλανάται στον αέρα. Ετσι και το πνεύμα του ιστορικού λουκέτου που μπήκε στην Κρουαζέτ θα επέμενε να αναστατώνει το σινεμά.

Η Γενική Συνέλευση του Κινηματογράφου θα έθετε για λίγο καιρό ακόμα στο τραπέζι την ανατροπή του συστήματος εκπαίδευσης, παραγωγής και εκμετάλλευσης, μέχρι να συνειδητοποιήσει την αδυναμία της για ριζικές αλλαγές και να διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη. Θα απέμεναν όμως οι οργισμένες μονάδες: ο Γκοντάρ και η ομάδα «Τζίγκα Βερτόφ», ο Κρις Μαρκέρ, οι εναλλακτικές εταιρείες παραγωγής του Κλοντ Μπερί και του Μαρίν Καρμίτζ. Οι οποίοι επίσης θα διαλύονταν ή θα μεταμορφώνονταν ριζικά μέσα στο πέρασμα των δεκαετιών. Αλλά όσοι μπόρεσαν να κρατήσουν ζωντανή τη μνήμη εκείνου του παραπετάσματος που έπεσε μπροστά από την οθόνη των Καννών στις 18 Μαϊου, τουλάχιστον θα έχουν για πάντα τον Μάη.

Κεντρική photo: HUFFSCHMITT/SIPA/NEWSCOM

Οι ταινίες ενός φεστιβάλ πoυ δεν έγινε πoτέ
«Seduto Alla Sua Destra» του Βαλέριο Ζουρλίνι
«24 Heures De La Vie D Une Femme» του Ντομινίκ Ντελούς
«Αννα Καρένινα» του Αλεξάντρ Ζαρκί
«Βanditi Α Μilano» του Κάρλο Λιτσάνι
«Charlie Βubbles» του Αλμπερτ Φίνεϊ
«Csillagosok, Κatonak» του Μίκλος Γιάντσο
«Das Schloss» του Ρούντολφ Νέλτε
«Doctor Glas» του Μάι Ζέτερλινγκ
«Feldobott Κo» του Σάντορ Σάρα
«Fenyes Szelek» του Μίκλος Γιάντσο
«Οσα Παίρνει Ο Ανεμος» (επανέκδοση) του Βίκτορ Φλέμινγκ
«Grazie Ζia» του Σαλβατόρε Σαμπέρι
«Ηere We Go Round The Mulberry Βush» του Κλάιβ Ντόνερ
«Φωτια, πυροσβεστες» του Μίλος Φόρμαν
«Ιl Ne Faut Jamais Parier Sa Tete Avec Le Diable» του Φεντερίκο Φελίνι
«Je t' Aime, Je t Αime» του Αλέν Ρενέ
«Joanna» του Μάικλ Σαρνέ
«Les Gauloises Βleues» του Μισέλ Κουρνό
«Μali Vojnici» του Μπάτα Σέντζικ
«Μetzengerstein» του Ροζέ Βαντίμ
«Ο Slavnosti Α Ηostech» του Γιαν Νέμεκ
«Ρeppermint Frapp» του Κάρλος Σάουρα
«Ρetulia» του Ρίτσαρντ Λέστερ
«Rozmarne Leto» του Γίρι Μένζελ
«Τevye And His 7 Daughters» του Μεναχέμ Γκολάν
«Τhe Girl On Α Μotorcycle» του Τζακ Κάρντιφ
«Τhe Long Days Dying» του Πίτερ Κόλινσον
«Τrilogy» του Φρανκ Πέρι
«William Wilson» του Λουί Μαλ
«Υabu No Naka No Κuroneko» του Κανέτο Σίντο
«Ζywot Μateusza» του Βιτόλντ Λεστζίνσκι