Essential Cinema #61: «Γυναίκα στους Αμμόλοφους» (1964) του Χιρόσι Τεσιγκαχάρα

Στον πυθμένα μιας μεγάλης τρύπας, περιτριγυρισμένης από άμμο, βρίσκεται μια σκονισμένη καλύβα. Μέσα της ζουν ένας άντρας και μια γυναίκα, υποχρεωμένοι από τους σαδιστικούς κατοίκους ενός αφανούς χωριού να παραμένουν εκεί, χωρίς δυνατότητα διαφυγής και αναγκασμένοι να φτυαρίζουν συνεχώς χώμα, αν δεν θέλουν να βυθιστούν μέσα του. Κάπως έτσι μπορεί να περιγράψει κανείς μια από τις πιο καταξιωμένες, παρότι γοητευτικά ασυνήθιστες ταινίες της ιαπωνικής κινηματογραφίας η οποία διεκδίκησε το Όσκαρ Σκηνοθεσίας και Ξενόγλωσσου Φιλμ, τη χρονιά της κυκλοφορίας της, έχοντας κερδίσει το Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών.

Μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει την πρωτοποριακή ταινία του Τεσιγκαχάρα ως μια γνήσια ταινία τρόμου, έναν σουρεαλιστικό εφιάλτη με ήρωα έναν ανυποψίαστο αθώο που παγιδεύεται σε ένα σισύφειο μαρτύριο απ’ όπου ενδέχεται να μην μπορέσει ποτέ να ξεφύγει. Μπορεί κανείς να προσεγγίσει το κρυπτικό αυτό φιλμ σαν την διήγηση μιας αλλόκοτης ερωτικής ιστορίας που γεννιέται από μια απεγνωσμένη ανάγκη για συνύπαρξη και επαφή. Μπροστά στην κάμερα του Ιάπωνα σκηνοθέτη, ένας άντρας και μια γυναίκα ενώνονται σε έναν σφιχτό και απελπισμένο εναγκαλισμό, οι πόροι του δέρματός τους ιδρώνουν, τα σώματά τους μεταμορφώνονται σε ανεξερεύνητα τοπία, όμοια σε αινιγματικές διαθέσεις με τις διαρκώς ρευστές και απρόβλεπτες κινήσεις της άμμου που τα κυκλώνει.

Στο παράδοξο και κλειστοφοβικό ποίημα του Τεσιγκαχάρα, όλα αρχίζουν και τελειώνουν στο χώμα

Μπορεί κανείς να αναγνώσει με πολλούς τρόπους το αλλόκοτο αυτό δημιούργημα. Αρκεί να μην αγνοήσει την υπέροχη αλληγορία που κρύβεται στον πυθμένα του. Εκείνη που αναζητά το νόημα και τη μεταβλητότητα της ανθρώπινης ταυτότητας μέσα από την περίπτωση δυο ανθρώπων που, επιστρέφοντας σε μια πρωτόγονη κατάσταση, παλεύουν να μην αφομοιωθούν, να μην αφανιστούν από το αδυσώπητο περιβάλλον τους. Να μην αφήσουν την ύλη να νικήσει το πνεύμα.

Σαν τον εντομολόγο ήρωα του φιλμ, ο Τεσιγκαχάρα τοποθετεί μια μικρογραφία ζωής κάτω από το ερευνητικό του μικροσκόπιο. Ο αγώνας για καθημερινή επιβίωση απέναντι σε έναν παράλογο κόσμο, η ανθρώπινη ελπίδα κόντρα σε μια προδιαγεγραμμένη μοίρα, ο έρωτας και η συντροφικότητα ως παρηγοριά στη μοναξιά και στο αναπόφευκτο του θανάτου και, κυρίως, η φθορά των πάντων αφήνουν το επισκεπτήριό τους στις μαυρόασπρες εικόνες της ταινίας.

Μόνο που, αντίθετα με την ψυχρή επιστημονική ματιά του πρωταγωνιστή, ο Τεσιγκαχάρα φανερώνει αρκετή συμπόνοια και αγάπη για τους δυο φυλακισμένους εραστές του. Έστω κι αν, στο παράδοξο και κλειστοφοβικό ποίημα που συντάσσει, όλα αρχίζουν και τελειώνουν στο χώμα. Και μερικοί κόκκοι άμμου αρκούν για να συνοψίσουν το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης.

SUNA NO ONΝA / WOMAN IN THE DUNES
ΙΑΠΩΝΙΑ, 1964
Σκηνοθεσία: Χιρόσι Τεσιγκαχάρα Σενάριο: Κόμπο Άμπε Φωτογραφία: Χιρόσι Σεγκάγουα Μουσική: Τόρου Τακεμίτσου Πρωταγωνιστούν: Έιτζι Οκάντα, Κιόκο Κισίντα, Χιρόκο Ίντο, Κότζι Μιτσούι Διάρκεια: 146’