18:33
8/2

Essential Cinema #37: «Make Way for Tomorrow» (1937) του Λίο ΜακΚάρεϊ

Στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή που έφερε μπόλικες αποκαταστάσεις σπουδαίων τίτλων του παρελθόντος οι οποίοι είχαν φθαρεί από το χρόνο, κάπου άλλαξε και το χρονικό εύρος των ταινιών που συνήθως αποκαλούνται σήμερα «ξεχασμένες». Για παράδειγμα, πολλά φιλμ της κλασικής περιόδου το αμερικανικού σινεμα, ξανακυκλοφόρησαν σε εικόνα που κρύβει την ηλικία τους, ενώ ο ηλεκτρονικός τύπος έχει φροντίσει ώστε σχεδόν ώστε καμία στιγμή του (δυτικού κυρίως) προπολεμικού σινεμά να μην μείνει ανεξερεύνητη. Την θέση των ξεχασμένων έχουν πάρει πλέον μεταγενέστερες ταινίες, γυρισμένες ακόμη και στις δεκαετίες του 70 ή του 80, με μόνη θύμηση του κοινού από αυτές μια σκονισμένη VHS ή σπάνιες τηλεοπτικές προβολές. 

Μέχρι να φτάσουμε σε αυτο το σημείο όμως έπρεπε να αποκαταστηθούν κραυγαλαίες αδικίες και μία εξ αυτών ήταν πως για χρόνια το σύγχρονο κοινό δεν είχε δει μια ταινία που έκανε ο Λίο ΜακΚάρεϊ σε περίοδο που ήταν από τα πρώτα ονόματα του στουντιακού συστήματος στις ΗΠΑ, θέτοντας κανόνες στη screwball κωμωδία και υπογράφοντας συνεργασίες με μύθους. Για την ακρίβεια όλο το όνομα του ΜακΚάρεϊ χρειάζονταν μια αποκατάσταση, καθώς παρά τα οσκαρικά «Διαζύγιο με Προθεσμία» (1937) και «Ο Δρόμος της Αγάπης» (1944), τις πρώτες ταινίες των Λόρελ-Χάρντι και κωμωδίες των αδερφών Μαρξ, η φήμη του χάθηκε μέσα στη σκόνη του χρόνου. 

Λιγό μετά το «Milky Way» του 1936, ο ΜακΚάρεϊ χάνει τον πατέρα του με τον οποίο είχε πολύ στενή σχέση. Ο θανατός αυτός αποτέλεσε την αφορμή για να ένα φιλμ αρκετά διαφορετικό σε σχέση με τις κωμωδίες που γύριζε ως τότε που θα αφορούσε κοινωνικά προβλήματα της τρίτης ηλικίας. Οι ΗΠΑ του μεσοπολέμου άλλωστε παρέμεναν πληγωμένες από τα οικονομικά προβλήματα και αδυνατούσαν να καλύψουν οικονομικά τους μεγαλύτερους που δεν ήταν σε θέση πλέον να εργαστούν, όμως στο λαμπερό Hollywood τέτοια θέματα ήταν αδύνατο να θίγονται. Ο ΜακΚάρεϊ δούλεψε την ιστορία του πάνω  στο βιβλίο της Τζόζεφιν Λόρενς, «The Years Are So Long», με θέμα ένα ζευγάρι ηλικιωμένων που, μην έχοντας άλλα έσοδα, αναγκάζονται να μείνουν στα όχι και τόσο πρόθυμα παιδιά τους. 

Ο Ρενουάρ έλεγε για τον ΜακΚάρεϊ πως καταλάβαινε τους ανθρώπους όσο κανείς άλλος στο Χόλιγουντ. Σε αυτό το χάρισμα οφείλεται η δύναμη που κρύβουν πολλές από τις σκηνές του φιλμ, το οποίο με μια αέρινη σκηνοθεσία μπορούσε να μετατραπεί εύκολα σε μελό της πλάκας. Η διαχείριση του υλικού είναι σπουδαία, τα σχόλια για κλισέ της τότε αμερικανικής κοινωνίας δε λείπουν ενώ οι διάλογοι και κυρίως τα βλέμματα των πρωταγωνιστών δημιουργούν συχνά έντονη συγκινησιακή φόρτιση.  Ο Βίκτορ Μουρ και η Μπιούλα Μπόντι, δυο καρατερίστες που υποδύονται τους ήρωες, είναι εξαιρετικοί, παίζοντας απλά και χωρίς ακρότητες ώστε να παρουσιάσουν όσο πιο προσιτούς και αληθινούς χαρακτήρες στο κοινό. Ο σκηνοθέτης έδωσε μάχη και πέτυχε να κρατήσει το φινάλε όπως αυτός ήθελε, χωρίς ψεύτικο happy end, αλλά κρατά μια ατμόσφαιρα στο τελευταίο 20λεπτο που τοποθετεί το φιλμ στη σφαίρα του magical realism, παρουσιάζοντας μια Νέα Υόρκη εξωπραγματικά φιλική προς το ζευγάρι ώστε να απαλύνει τον πόνο που δημιουργεί η μεταξύ τους απόσταση. 

Στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας, το δισκάκι της Criterion ήταν αυτό που ξανάφερε την ταινία στην επιφάνεια. Εκεί, ο Πίτερ Μπογκνάνοβιτς μιλώντας στα extras μεταξύ άλλων αναφέρει και τη κουβέντα που είχε με τον Όρσον Γουέλς για το φιλμ και την ατάκα του τελευταίου πως «η ταινία μπορεί να κάνει και μια πέτρα να κλάψει». Το κοινό δυστυχώς την παράβλεψε καθώς οι πληγές από το «κραχ» ήταν ακόμη ανοιχτές και έτσι η ταινία απέτυχε εμπορικά. Στο ίδιο έτος, ο ΜακΚάρεϊ επέστρεψε στη κωμωδία με το «Διαζύγιο με Προθεσμία» (1937) για το οποίο κέρδισε Όσκαρ σκηνοθεσίας. Δεχόμενος το βραβείο είπε χαμογελώντας «σας ευχαριστώ, αλλά μου το δίνετε για τη λάθος ταινία». 

MAKE WAY FOR TOMORROW
ΗΠΑ, 1937
Σκηνοθεσία: Λίο ΜακΚάρεϊ Σενάριο: Τζόζεφιν Λόρενς, Βίνια Ντελμάρ Φωτογραφία: Γουίλιαμ Σι Μέλορ Μουσική: Βίκτορ Γιανγκ Πρωταγωνιστούν: Βίκτορ Μουρ, Μπιούλα Μπόντι, Τόμας Μϊτσελ, Μπάρμπαρα Ριντ  Διάρκεια: 91'