Essential Cinema #51: «Charulata» (1964) του Σατιαζίτ Ρέι

Στην Καλκούτα των τελών του 19ου αιώνα, στο εσωτερικό μιας πολυτελούς έπαυλης, μία γυναίκα βρίσκεται οικειοθελώς αιχμάλωτη στα δεσμά ενός στατικού και άτεκνου γάμου. Σύζυγος ενός καλόκαρδου και περιποιητικού δημοσιογράφου, ο οποίος όμως βάζει συχνά την εργασία και τις ενασχολήσεις του με τα κοινά πάνω από τη γυναίκα του, η Τσάρου μοιάζει με διακοσμητικό πτηνό που αναγκάζεται να περιφέρει καθημερινά την ομορφιά του στις ασφυκτικές διαστάσεις ενός πελώριου κλουβιού.

Έξω από το σπίτι, στο μεταξύ, οι δρόμοι της πόλης σφύζουν από ζωή και από πιθανότητες. Μέσα, η μοναχική οικοδέσποινα επαναλαμβάνει την ίδια, γνώριμη ρουτίνα, σαν να πρόκειται για μία υποχρεωτική τελετουργία που πρέπει να τηρήσει: Περιπλανιέται από δωμάτιο σε δωμάτιο, κρυφοκοιτάζει από τις γρίλιες κάποιου παράθυρου και απασχολείται καταφεύγοντας στη ρομαντική λογοτεχνία και δοκιμάζοντας ερασιτεχνικά τις δικές της συγγραφικές ικανότητες. Ο ερχομός του Αμάλ, νεαρού αδερφού του άντρα της, ο οποίος ονειρεύεται να αφοσιωθεί στην ποίηση και σε μία ολότελα ρομαντική αντίληψη περί ζωής, θα φέρει μαζί του και έναν αναπάντεχο έρωτα για την παραμελημένη Τσαρού, η οποία ανοίγεται ξαφνικά σε ένα σύμπαν απωθημένων παθών και αισθήσεων που φρόντιζε πάντοτε να αρνείται. Ανάμεσα στην αγάπη για τον σύζυγό της και στο ερωτικό σκίρτημα που αισθάνεται για έναν άντρα διαφορετικό από εκείνον με τον οποίο πορεύεται στη ζωή, εντούτοις, το δίλημμα της ηρωίδας γίνεται μεγάλο.

Ο Ρέι προσεγγίζει τους χαρακτήρες του με συμπόνοια για τα εμπόδια που συναντούν, αλλά και με οξυδέρκεια για όσα κρύβουν ακόμα και οι λιγότερο προφανείς πράξεις τους

Με την ικανότητά του να προσδίδει σε οποιαδήποτε ιστορία τις διαστάσεις του οικουμενικού και του εκ βαθέων ειλικρινούς, ο Ρέι προσεγγίζει τους χαρακτήρες του με συμπόνοια για τα εμπόδια που συναντούν, αλλά και με οξυδέρκεια για όσα κρύβουν ακόμα και οι λιγότερο προφανείς πράξεις τους. Είναι ξεκάθαρο, παρ' όλα αυτά, ότι η καρδιά του σκηνοθέτη χτυπά για τις αισθηματικές δοκιμασίες της ηρωίδας του, για την πρωτόγνωρη επαφή της με τις επιθυμίες που ξέρει ότι της είναι απαγορευμένες, αλλά και για τη μάταιη προσπάθειά της να χειραφετηθεί σε μία πραγματικότητα που καταδικάζει τέτοιες απόπειρες.

Η Τσάρου αντιπροσωπεύει μία εποχή και μία ολόκληρη γενιά γυναικών, οι οποίες προσπαθούν να αγγίξουν την προσωπική τους ολοκλήρωση σε πείσμα των κοινωνικών περιορισμών και της προσκολλήσεως του κόσμου τους σε εθιμοτυπίες και παραδόσεις που μοιάζουν προ πολλού πεπερασμένες. Για τη στωική πρωταγωνίστρια του φιλμ, ωστόσο, μία τέτοια μορφή ατομικής εξέγερσης είναι γραφτό να προδοθεί και να αποτύχει. Και το μόνο που θα απομείνει, όπως μας αφήνουν να διακρίνουμε τα ακινητοποιημένα πλάνα που αποτελούν και το φινάλε της ταινίας, είναι το θέαμα δυο ταπεινωμένων ανθρώπων και μιας τσακισμένης εστίας, ανεπανόρθωτα παραβιασμένης από τον αδάμαστο κόσμο των ενστίκτων. Κι από τον απρόβλεπτο παράγοντα που ονομάζεται ανθρώπινη καρδιά.

CHARULATA
ΙΝΔΙΑ, 1964
Σκηνοθεσία: Σατιαζίτ Ρέι Σενάριο: Σατιαζίτ Ρέι Φωτογραφία: Σουμπράτα Μίτρα Μουσική: Σατιαζίτ Ρέι Πρωταγωνιστούν: Μαντχάμπι Μουχέρτζι, Σουμίτρα Τσατερτζί, Σεϊλέν Μουχέρτζι, Σιαμάλ Γκοσάλ, Γκιτάλι Ρόι Διάρκεια: 117’