10:18
19/4

«Οταν σκηνοθετώ, καλωσορίζω ουσιαστικά το άγνωστο»: Μια συζήτηση με την Κλερ Ντενί

Τι ακριβώς επιχειρούσατε να πετύχετε, ξεκινώντας την καριέρα σας με μια ξεκάθαρα αυτοβιογραφική κατάθεση, όπως ήταν το «Chocolat» και οι αναμνήσεις σας από τα παιδικά χρόνια που περάσατε σε διαφορετικές τοποθεσίες της Αφρικής;

Ήταν, αφ’ ενός, η αποτύπωση ενός προσωπικού μου βιώματος το οποίο συνέπιπτε με μια ιστορική συγκυρία μεγάλης σημασίας, που ήταν το τέλος της αποικιοκρατικής εποχής. Από την άλλη στάθηκε μια προσπάθειά μου να αποτυπώσω μια εμπειρία που με έκανε αναπόφευκτα διαφορετική από τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας μου. Είχα δει πράγματα που τα υπόλοιπα πιτσιρίκια μπορούσαν μόνο να ονειρευτούν ή να σχηματίσουν με τη φαντασία τους. Παράξενα ζώα, τη φύση σε όλες τις μεγαλοπρεπείς της εκδηλώσεις, την έρημο. Όλα αυτά με γέμισαν με ένα συναίσθημα δέους που ουδέποτε κατάφερα να αποβάλλω.

Στη συνέχεια επιστρέψατε αρκετές φορές στην Αφρική για λογαριασμό κάποιας ταινίας, είτε επρόκειτο για το «Beau Travail», είτε για το «White Material». Εντοπίζετε κάποιο γεωγραφικό ιστό που να συνδέει τις ταινίες σας μεταξύ τους; 

Οχι, δεν θα το αποκαλούσα γεωγραφία αυτό που συμβαίνει. Υπάρχει μια περιέργεια-για την ανθρώπινη φύση-που με οδηγεί να την εξερευνήσω μέσα από τα φιλμ μου. Και μια σαγήνη για το πώς ανταποκρινόμαστε στις αντιξοότητες, πώς απλές, καθημερινές υπάρξεις απαντούν σε καθόλου συνηθισμένες καταστάσεις ή μέρη.

«Θέλω να ξεφορτωθώ την τυραννία του να πρέπει να εξηγείς τα πάντα»

Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας γοητεύει στη διαδικασία ενός γυρίσματος;

Το να αναζητώ τοποθεσίες για την ταινία. Τους δρόμους, τα διαμερίσματα, τις απόμερες γωνιές της πόλης. Είναι ένας πρώτος τρόπος για να σχηματίσω το φιλμ μέσα στο μυαλό μου και για να σκεφτώ πώς θα κινηθούν και θα ανταποκριθούν μέσα σε αυτούς τους χώρους οι ήρωές μου.

Τις φορές που επιλέγετε να αφηγηθείτε μια ιστορία με ελλειπτικό τρόπο τι ακριβώς απαίτηση έχετε από το κοινό σας;

Καμία απαίτηση. Δεν προσπαθώ να δυσκολέψω κανέναν. Απλώς το σινεμά για μένα δεν βρίσκεται στις εξηγήσεις και στις αναλύσεις. Βρίσκεται στην εξερεύνηση μιας κατάστασης, ενός συναισθήματος, μιας αντίληψης για το πώς θα έπρεπε να μοιάζει μια ιστορία. Μερικές φορές νιώθω ότι η εμπειρία μου με την πραγματοποίηση μιας ταινίας είναι συνδεδεμένη στενά με τον τρόπο που διαβάζω λογοτεχνία. Μοιάζει λίγο με τις εντυπώσεις που αποκομίζω από την ανάγνωση ενός βιβλίου. Είναι μια διαδικασία προσωπική, εσωτερική και όχι εύκολο να περιγραφεί. Περισσότερο τη νιώθεις μέσα σου. Κι αυτό προσπαθώ να μεταδώσω κι εγώ μέσα από το φιλμ. Θέλω να ξεφορτωθώ την τυραννία του να πρέπει να εξηγείς τα πάντα. Γιατί μόνο τότε μπορείς να εμπιστευτείς το δικό σου κριτήριο, τα αισθητήρια όργανά σου και να φτάσεις σε συμπεράσματα και σε αλήθειες που δεν φανταζόσουν ότι υπήρχαν.

Στην περίπτωση αυτή πώς δουλεύετε με τα σενάριά σας; Νιώθετε την ανάγκη να το σεβαστείτε; Ή το χρησιμοποιείτε απλώς ως μια χαλαρή αφετηρία;

Οπωσδήποτε ως αφετηρία, ώστε να μπορέσεις μετά να απογειωθείς ελεύθερα προς το άγνωστο. Η απώλεια του ελέγχου είναι το ζητούμενο. Με τρομάζει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, αλλά συνάμα ασκεί επάνω μου και μια τρομερή γοητεία.

«Η απώλεια του ελέγχου είναι το ζητούμενο»

Η σκηνοθεσία δεν είναι, παρ’ όλα αυτά, ένα σύστημα ελέγχου των πάντων;

Αν αυτό ίσχυε και αντιλαμβανόμουν ότι χρειάζεται κάθε φορά να κοντρολάρω τα πάντα, νομίζω ότι θα σταματούσα να σκηνοθετώ.

Πιστεύετε ότι κάποιες ταινίες σας χρειάζονται τον χρόνο τους για να εκτιμηθούν;

Έχει συμβεί. Όμως, ξέρετε τι; Δεν ξέρω πόσος χρόνος χρειάζεται για να αντιληφθείς και να βιώσεις μια ταινία, αν αυτό δεν συμβεί με την πρώτη παρακολούθησή της. Προσωπικά ανταποκρίνομαι αμέσως σε κάτι που μου αρέσει, γιατί το νιώθω πρωτίστως μέσα μου. Κι αν κάτι δε μου αρέσει, το αφήνω να ξεγλιστρήσει διακριτικά από τη μνήμη μου.

Τις περισσότερες ταινίες σας δονεί μια ένταση, ένας βίαιος παλμός, μια ατίθαση ποιότητα. Λες και απαιτείται να βιωθούν όχι μόνο ψυχολογικά και νοητικά, αλλά και σε σωματικό επίπεδο.

Είμαι αγχώδες και νευρικό άτομο κι αυτό μάλλον αντανακλάται στις ταινίες μου. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι αν δε νιώθω τίποτα στο σώμα μου, δε μπορώ να δουλέψω. Εμπιστεύομαι αυστηρά τις αισθήσεις μου, έστω κι αν είναι αβέβαιο το πού θα με φτάσουν κάθε φορά, με κάθε διαφορετική ταινία. Αλλά όταν σκηνοθετώ, καλωσορίζω ουσιαστικά το άγνωστο.

INFO
Η ταινία «Μαύρη Τρύπα» κυκλοφορεί ήδη στους κινηματογράφους από τη Spentzos Films.