Transit

Με τα γερμανικά στρατεύματα να προελαύνουν, το λιμάνι της Μασσαλίας έχει γίνει μία ιδιόμορφη «ουδέτερη ζώνη». Αντικαθεστωτικοί και μετανάστες προσπαθούν να εξασφαλίσουν την πολυπόθητη βίζα για ένα ταξίδι στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και ταυτόχρονα μία υπόσχεση για το μέλλον. Ο Γκέοργκ φυγαδεύεται στη Μασσαλία με αποσκευή το τελευταίο χειρόγραφο ενός συγγραφέα που αυτοκτόνησε φοβούμενος τη δίωξη, τις επιστολές της συζύγου του και τη διασφάλιση βίζας από τη Μεξικανική Πρεσβεία. Υιοθετώντας την ταυτότητα του νεκρού αποπειράται να κερδίσει το εισιτήριο για την Αμερική, αλλά οι αρχές ενημερώνουν τη σύζυγο του συγγραφέα πως ο άντρας της ζει. Ποιο μπορεί να είναι το προσωπικό, και ιστορικό, παρόν ενός ανθρώπου σε μία πόλη όπου μόνο όσοι μπορούν να αποδείξουν ότι θα φύγουν επιτρέπονται;

Μεγάλη έκπληξη, και κερδισμένο ρίσκο της ταινίας, είναι η απόφαση του Πέτζολντ να μεταφέρει χρονικά το ιστορικό πλαίσιο του μυθιστορήματος, από τη δεκαετία του ‘40, σε μία οικεία περίοδο που μοιάζει σημερινή, αλλά ουσιαστικά είναι αχρονική. Σχολιάζοντας την κυκλοτερή ανάπτυξη της Ιστορίας και τις αποτρόπαιες συνέπειες των ανθρώπινων λαθών, οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος κινούνται ευρηματικά μέσα στη σύγχρονη Μασσαλία και το παρελθόν επαναδιατυπώνει το παρόν. Οι πρόσφυγες του τότε συνδιαλέγονται με τους πρόσφυγες του τώρα και ο Πέτζολντ κινηματογραφεί ένα no man’s land που δεν είναι εμπόλεμη ζώνη, αλλά μία υπαρξιακή limbo.

Το «Transit», σαν μία σύγχρονη γεωγραφική «Καζαμπλάνκα», βρίσκεται στο μεταίχμιο μνήμης και ταυτότητας.

Πέντε χρόνια μετά το χιτσκοκικών αναφορών δράμα «Το Τραγούδι του Φοίνικα», ο σκηνοθέτης εμβαθύνει ξανά σε ζητήματα ταυτότητας και ιστορικής ευθύνης, αποφεύγοντας όμως να στήσει την ιστορία του σε φόντο Β’ Παγκόσμιου. Στο «Transit» η Μασσαλία είναι μία διευρυμένη γεωγραφικά αίθουσα αναμονής και ένα πολιτισμικό χωνευτήρι προσωπικών ιστοριών και μόνιμης αγωνίας. Με την φασιστική απειλή προ των τειχών, οι ελεύθεροι(;) πολιορκημένοι κάτοικοι του «Transit» ευελπιστούν να ξεφύγουν, αλλά οι εμπειρίες του παρελθόντος και το αφοριστικό παρόν, τους εγκλωβίζει σε ένα αβέβαιο μέλλον, για το οποίο όσο κι αν ανυπομονούν είναι πιθανό να μην έρθει ποτέ.

Ο Γκέοργκ (στο ρόλο ο πολύ εκφραστικός Φραντς Ρογκόφσκι του «Victoria»), επιλέγει την απάτη, γιατί ουσιαστικά νιώθει άπατρις και «κανένας». Χώρα προέλευσης γι’ αυτόν είναι η τσάντα που κουβαλά και πατρίδα του, το μέρος όπου μπορεί να νιώσει ασφάλεια. Όταν θα συναντήσει τη Μαρί (η γοητευτική Πόλα Μπερ που πρωταγωνιστούσε στο - επίσης - ιστορικά ιδιόμορφο «Frantz» του Οζόν) το «Transit» θα συμπεριλάβει στις αποσκευές του στοιχεία νουάρ και τα αισθήματα του Γκέοργκ θα καθορίσουν απρόβλεπτα τις εξελίξεις. Το σενάριο αναπτύσσει τη σχέση τους με ευκολία, αλλά παράλληλα υποδεικνύει τις απερίσκεπτες επιλογές όταν τροφοδοτούνται αποκλειστικά από τη λαχτάρα του μετά. Την ανάγκη να μετατρέψεις το ευκαιριακό σε μόνιμο.

Ποιος ξεχνά ευκολότερα; Αυτός που μένει ή αυτός που επιλέγει να φύγει; Το «Transit», σαν μία σύγχρονη γεωγραφική «Καζαμπλάνκα», βρίσκεται στο μεταίχμιο μνήμης και ταυτότητας, φανερώνοντας πως περισσότερο από τα μέρη-καταγωγής ή τους τόπους-στόχους, αυτό που μας ορίζει είναι το παρόν στο οποίο εμμένουμε. Η ιστορία έχει διδάξει πως το μεταναστευτικό στην Ευρώπη παραμένει ακόμα σε αδιάκοπη κίνηση. Εδώ και δεκαετίες οι άνθρωποι ευαγγελίζουν μία χώρα ευκαιριών και ως περιστασιακοί κάτοικοι μιας «Μασσαλίας» περιμένουν να πάνε παρακάτω. Ο Πέτζολντ συλλαμβάνει με δύναμη και συναίσθημα αυτή την αγωνία.