Αμφιλεγόμενος Μάλικ
2011-05-16 17:41:57
Το ξύπνημα της Δευτέρας ήταν κατά τι πιο πρωινό απ’ ό,τι συνήθως, καθώς το επίσημο πρόγραμμα έδινε ως πρώτη προβολή της ημέρας το πολυαναμενόμενο φιλμ του Τέρενς Μάλικ, «Το Δέντρο της Ζωής».
Το ξύπνημα της Δευτέρας ήταν κατά τι πιο πρωινό απ’ ότι συνήθως, καθώς το επίσημο πρόγραμμα έδινε ως πρώτη προβολή της ημέρας το πολυαναμενόμενο φιλμ του Τέρενς Μάλικ, «Το Δέντρο της Ζωής». Η ταινία που όλος ο κινηματογραφικός κόσμος περίμενε να δει ήδη από το Φεστιβάλ Βενετίας του 2009 ήταν μάλλον η πιο συζητημένη προσθήκη του φετινού Φεστιβάλ Καννών και φυσικά οι προσδοκίες ήταν αυξημένες για αυτό που φαινόταν να είναι ένα λυρικό έπος με φιλοσοφικές προεκτάσεις περί ζωής και θεού.
Τα καλά νέα είναι ότι πρόκειται όντως για ένα έργο βαθιά φιλόδοξο, που αναζητά τις αρχές της δημιουργίας του κόσμου και το νόημα της ανθρώπινης ζωής. Tα κακά νέα είναι ότι οι φιλοδοξίες του Μάλικ σε σχέση με την ταινία είναι τόσο μεγάλες, που αυτή βουλιάζει κάτω από το βάρος τους. Η ταινία αφηγείται με πολύ χαλαρή δομή τη ζωή της οικογένειας Ο’Μπράιαν στα χρόνια του ‘50 και τις αναμνήσεις των τριών αγοριών τους, μέσα από την οπτική του πρωτότοκου Τζακ (Σον Πεν). Τον βρίσκουμε στη Νέα Υόρκη του σήμερα, να αναπολεί τα παιδικά του χρόνια και να αναρωτιέται για την ύπαρξη της θείας χάρης.
Αυτοί οι προβληματισμοί οδηγούν σε αρκετά λεπτά συναρπαστικών, μη αφηγηματικών εικόνων, που παρουσιάζουν τη δημιουργία της γης, από την Μεγάλη Έκρηξη και τους δεινόσαυρους μέχρι τη γέννηση του Τζακ. Τοπία, αναπαραστατικά εφέ και fade to blacks, που θυμίζουν περισσότερο Ρίτσαρντ Ατένμπορο παρά ταινία μυθοπλασίας, εξιτάρουν το θυμικό του θεατή. Ο τελευταίος βρίσκεται μπροστά σε μια πρωτόγνωρη και οπτικά οπτικά εκθαμβωτική εμπειρία, αλλά σίγουρα νιώθει λίγο περίεργα όταν συνειδητοποιεί ότι ο τρόπος του Μάλικ για να υμνήσει το μεγαλείο της φύσης και να υπενθυμίσει την ιστορική ασημαντότητα της ύπαρξης του ανθρώπου είναι κατά τι προφανής.
Το αγαπημένο δίπολο του ακριβοθώρητου σκηνοθέτη, όπως τον έχει απασχολήσει σε όλες τις ταινίες του - «αδηφάγος φύσις» εναντίον «χάριτος» - αποτελεί την κεντρική προβληματική και μάλιστα ενσαρκώνεται εντελώς κυριολεκτικά στον κύριο και την κυρία Ο’ Μπράιαν (Μπράντ Πιτ και Tζέσικα Τσάστεϊν). Εκείνος μαθαίνει στα παιδιά του πώς να είναι σκληρά, διδάσκοντάς τους μποξ, ενώ εκείνη δίνει νερό σε διψασμένους φυλακισμένους που βλέπει στο δρόμο (sic). Εκείνος είναι «το δίκιο του ισχυρού» κι εκείνη είναι η προσωποποίηση της χάρης.
Το χειρότερο είναι ότι αυτός ο αναπάντεχος από τον Μάλικ κυριολεκτικός συμβολισμός απλώνεται σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, με ένα πανταχού παρόν (τόσο που γίνεται εκνευριστικό) σάουντρακ και ψιθυριστά, στομφώδη voice over, για να κορυφωθεί λίγο πριν το τέλος όπου ο ενήλικας Τζακ συναντιέται με το παρελθόν του - και το παίρνει αγκαλιά (όντως). Η πανέμορφη κινηματογράφηση είναι σίγουρα το μοναδικό στοιχείο του φιλμ που είναι αναμφισβήτητα εξαιρετικό.
To «Το Δέντρο της Ζωής» δεν είναι η ταινία που θα αλλάξει την ιστορία του σινεμά. Ούτε καν τη ζωή μας. Αλλά έχει το θάρρος να αρθρώσει μια μεγαλειώδη ρητορική, να δημιουργήσει ένα αυθύπαρκτο σύμπαν το οποίο ο σκηνοθέτης του επιλέγει να διέπεται από την θεία χάρη μένοντας σε αυτήν συνεπής μέχρι τέλους και να αναμετρηθεί με ερωτήματα που έχουνε τσακίσει φιλοσόφους. Δυστυχώς όμως, ο Μάλικ δεν είναι φιλόσοφος, με αποτέλεσμα οι παραγωγοί να βρέθηκαν μόλις στα χέρια τους με μια καυτή πατάτα.
Φαίδρα Βόκαλη
