Ακρότητες

Αν κάτι συνέβαλε καταλυτικά στην απόφαση του πρώην κριτικού κινηματογράφου Πολ Σρέιντερ να ασχοληθεί με τη σκηνοθεσία και τη σεναριακή συγγραφή, αυτό ήταν μετά βεβαιότητος ο Ρομπέρ Μπρεσόν και οι ταινίες του. Η επιρροή του μπρεσονικού ασκητισμού βρήκε άμεση ανταπόκριση στην ασφυκτική και άκρως συντηρητική θρησκευτική ανατροφή του Σρέιντερ, ενώ οι απροσδόκητες ιστορίες αγίων και αμαρτωλών του Γάλλου δημιουργού συνάντησαν τέλεια εφαρμογή και επέκταση στο έργο του Αμερικανού σκηνοθέτη.
Ενώ όμως ο «Πορτοφολάς» (1959) έχει σταθεί η πλέον βασική επιρροή και ξεκάθαρο σημείο αναφοράς στις περισσότερες δουλειές του Σρέιντερ, είτε επρόκειτο για το σενάριο του «Ταξιτζή» (1976) είτε για το «Επάγγελμα Ζιγκολό» (1980) και το «Νυχτερινός Επισκέπτης» (1992)- τα οποία αναπαράγουν σχεδόν αυτούσια στο φινάλε τους την κατακλείδα του γαλλικού φιλμ, στις «Ακρότητες» συναντάμε μια εκμοντερνισμένη εκδοχή στο «Ημερολόγιο ενός Εφημέριου» (1951).

Όπως ο τυραννισμένος ψυχολογικά και σωματικά ιερέας της ταινίας του Μπρεσόν, που επικαλείται την πίστη του στον Θεό ως μοναδικό στήριγμα στους εσωτερικούς κλυδωνισμούς του, έτσι και ο κληρικός ήρωας του Σρέιντερ (που, όπως αποδεικνύεται, μάλλον δεν δανείζεται τυχαία το ονοματεπώνυμό του από τον αυτόχειρα θεατρικό συγγραφέα Έρνστ Τόλερ) προσπαθεί να γυρέψει ανακούφιση από τους προσωπικούς του δαίμονες (τον θάνατο του γιού του, τον αλκοολισμό του, την κατάρρευσή του γάμου του) στην φροντίδα μιας επαρχιακής εκκλησίας.

Το φιλμ περιγράφει με τον λιγότερο επιδειξιομανή τρόπο μια κατάσταση πνευματικής κρίσης, ηθικής αμφιβολίας και βαθιάς απόγνωσης. 

Καθώς όμως ο ναός ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 250 χρόνια από την ίδρυσή της, ο Τόλερ νιώθει την πίστη του να κλονίζεται από το οικογενειακό δράμα μιας εγκύου ενορίτη, την εμπορευματοποίηση των θρησκευτικών εθίμων, τη φθίνουσα υγεία του και τη συνειδητοποίηση ότι ο βιομήχανος ευεργέτης της εκκλησίας είναι ένας διεφθαρμένος παράγοντας της περιοχής. Μη βρίσκοντας διέξοδο, ο ιερέας κατρακυλά στην απελπισία προτού η λύση στο βάσανό του προσφερθεί με τη μορφή μιας βίαιης επιφοίτησης.

Με τις «Ακρότητες» ο Σρέιντερ πραγματοποιεί μια σύνοψη καριέρας και μαζί ένα επισκεπτήριο όλων σχεδόν των κινηματογραφικών φαντασμάτων που τον έχουν κατά καιρούς στοιχείωσει. Από τον Όζου και τον Ντράγιερ μέχρι τον Μπέργκμαν και από τον Τράβις Μπιγκλ του «Ταξιτζή» μέχρι τον τραγικό Γιαπωνέζο συγγραφέα του «Μίσιμα» και τον Ιησού του «Τελευταίου Πειρασμού», η ταινία του απηχεί χαρακτήρες και ιδέες που τον έχουν απασχολήσει στο παρελθόν και σε μια φιλμογραφία στην οποία κατατρεγμένοι και εμμονικοί άντρες χαράζουν τη δική τους μοναχική πορεία κάθαρσης, αναγορεύοντας τον εαυτό τους σε σωτήρα και εξαγνιστή ενός κόσμου σε διαρκή σήψη.  

Το φιλμ περιγράφει μια κατάσταση πνευματικής κρίσης, ηθικής αμφιβολίας και βαθιάς απόγνωσης, το κάνει εντούτοις με τον λιγότερο εξωστρεφή και επιδειξιομανή τρόπο. Αυτή τη φορά ο Σρέιντερ διαλέγει στυλιστικά τον δρόμο της εγκράτειας και της αυστηρότητας, αντλώντας πειθαρχία και μινιμαλισμό από το βραδυφλεγές ύφος των αγαπημένων του δημιουργών, δίχως να ξεχνάει να κρατά σε εγρήγορση το κοινό του με την υπόσχεση ενός ζοφερού φινάλε, μιας βίαιης καταιγίδας μετά την ηρεμία που έχει προηγηθεί. Στις «Ακρότητες» η έσχατη φυγή από μια ατέρμονη ιδιωτική κόλαση έρχεται πράγματι με τη μορφή μιας αποτρόπαιης πράξης. Το επίγειο τέλος είναι, παρ’ όλα αυτά, η φαντασίωση μιας άλλης ζωής: βαφτισμένης στα νερά της λυτρωτικής αγάπης, πολύ μακριά απ’ οτιδήποτε αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικότητα και πλησιέστερα απ’ ότι έφτασε ποτέ ο Πολ Σρέιντερ στην ιδέα ενός κινηματογραφικού χάπι εντ.